ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଭାରତର ବିଶାଳ ଓ ବିବିଧ ଭୌଗୋଳିକ ସୀମା ଦେଶର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଏକ ନୂଆ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ଭାରତର ସୀମା ମରୁଭୂମିର ରେଗିସ୍ତାନୀ ମୈଦାନ, ହିମାଳୟର ବରଫାଚ୍ଛାଦିତ ଶିଖର ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବାଙ୍ଗଲାଦେଶର ସବୁଜ ସୀମାନ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତାରିତ। ଏହି ସୀମାଗୁଡ଼ିକର ସୁରକ୍ଷା ଦାୟିତ୍ୱ ମୁଖ୍ୟତଃ ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ। ସୀମାରେ ସୀମା ସୁରକ୍ଷା ବାହିନୀ (ବିଏସଏଫ), ଭାରତ-ତିବ୍ବତ ସୀମା ପୁଲିସ (ଆଇଟିବିପି) ଏବଂ ସଶସ୍ତ୍ର ସୀମା ବାହିନୀ (ଏସଏସବି) ନିୟୋଜିତ ହୋଇଛନ୍ତି।
ସୀମା ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀ କାହିଁକି?
ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠୁଛି, ସୀମା ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀକୁ କାହିଁକି ବଛାଯାଏ? ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀ ସୀମା ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ବିଶେଷ ଭାବେ ପ୍ରଶିକ୍ଷିତ। ଏମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ କାମ ହେଉଛି ସୀମାରେ ଅନୁପ୍ରବେଶ, ଚୋରା ଚାଲାଣ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅବୈଧ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ରୋକିବା, ଯାହା ଯୁଦ୍ଧକାଳୀନ ସୈନ୍ୟ ଅଭିଯାନଠାରୁ ଅଲଗା। ସେନାର ପ୍ରାଥମିକ ଦାୟିତ୍ୱ ହେଉଛି ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧ ପରିସ୍ଥିତିରେ ବଡ଼ ଧରଣର ସୈନ୍ୟ ଅଭିଯାନ ପରିଚାଳନା କରିବା। ଏହି ପ୍ରଥା କେବଳ ଭାରତରେ ନୁହେ, ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳିତ। ଆମେରିକା, ରୁଷିଆ ଭଳି ଅନେକ ଦେଶ ସୀମା ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ସେନା ବଦଳରେ ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀ ନିୟୋଜନ କରନ୍ତି।
ବିଶ୍ୱରେ ସୀମା ସୁରକ୍ଷାର ପ୍ରଥା
ବିଶ୍ୱର ଅନେକ ଦେଶ ସୀମା ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀ କିମ୍ବା ସମାନ ବାହିନୀ ବ୍ୟବହାର କରୁଛନ୍ତି। ତେବେ, ଏହାର ଢାଞ୍ଚା ଓ ନାମ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶରେ ଭିନ୍ନ ହୋଇପାରେ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ:
- ଆମେରିକା: ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରରେ ‘ୟୁଏସ ବର୍ଡର ପେଟ୍ରୋଲ’ ମେକ୍ସିକୋ ଓ କାନାଡା ସୀମାରେ ନିୟୋଜିତ।
- ରୁଷିଆ: ‘ରୁସିଆନ ବର୍ଡର ସର୍ଭିସ’ ସୀମା ସୁରକ୍ଷାର ଦାୟିତ୍ୱ ନେଉଛି, ଯାହା ରୁଷିଆନ ସେନାଠାରୁ ଅଲଗା ଏକ ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀ।
- ଚୀନ: ‘ପିପୁଲ୍ସ ଆର୍ମଡ୍ ପୁଲିସ’ ସୀମା ସୁରକ୍ଷା ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ନିୟୋଜିତ।
- ପାକିସ୍ତାନ: ‘ପାକିସ୍ତାନ ରେଞ୍ଜର୍ସ’ ଓ ‘ଫ୍ରଣ୍ଟିୟର କୋର’ ଭାରତ ଓ ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ସୀମାରେ ଦାୟିତ୍ୱ ନିର୍ବାହ କରୁଛନ୍ତି।
ତେବେ, କିଛି ଛୋଟ ଦେଶରେ ଅଲଗା ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀ ନଥିବା କାରଣରୁ ସେନା ନିଜେ ସୀମା ସୁରକ୍ଷାର ଦାୟିତ୍ୱ ନିର୍ବାହ କରେ।
ଭାରତରେ ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀର ଭୂମିକା
- ବିଏସଏଫ (ସୀମା ସୁରକ୍ଷା ବାହିନୀ): ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଓ ଭାରତ-ବାଙ୍ଗଲାଦେଶ ସୀମାର ସୁରକ୍ଷା କରୁଛି। ଏହା ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ। ଏହାର ପାଖାପାଖି ୨.୬୫ ଲକ୍ଷ ଜଣ ଯବାନ ୬,୩୮୫ କିଲୋମିଟର ଲମ୍ବା ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସୀମାରେ ନିରୀକ୍ଷଣ କରୁଛନ୍ତି।
- ଆଇଟିବିପି (ଭାରତ-ତିବ୍ବତ ସୀମା ପୁଲିସ): ଭାରତ-ଚୀନ ସୀମା (ଲାଇନ ଅଫ୍ ଆକ୍ଚୁଆଲ କଣ୍ଟ୍ରୋଲ, ଏଲଏସି)ର ସୁରକ୍ଷା କରେ। ଏହା ଉଚ୍ଚ ହିମାଳୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ନିଜର ବିଶେଷଜ୍ଞତା ପାଇଁ ପରିଚିତ।
- ଏସଏସବି (ସଶସ୍ତ୍ର ସୀମା ବାହିନୀ): ନେପାଳ ଓ ଭୂଟାନ ସୀମାର ସୁରକ୍ଷା କରେ। ଏହା ସ୍ଥାନୀୟ ସମୁଦାୟ ସହ ସୌହାର୍ଦ୍ଦପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ୍ପର୍କ ବଜାୟ ରଖିବାରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରେ।
ଖର୍ଚ୍ଚ ଓ ସମ୍ବଳ ପରିଚାଳନା
ସେନାର ନିୟୋଜନ ଓ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଖର୍ଚ୍ଚବହୁଳ। ସୀମାରେ ଦୀର୍ଘ ସମୟ ପାଇଁ ସେନା ନିୟୋଜନ କରିବା ଅର୍ଥାତ୍ ଅଧିକ ସମ୍ବଳର ବ୍ୟବହାର। ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀକୁ କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ସୀମା ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ। ଏମାନେ ହାଲୁକା ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଓ ଉପକରଣ ସହ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି, ଯାହା ଖର୍ଚ୍ଚ ହ୍ରାସ କରେ। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ସେନାର ଟ୍ୟାଙ୍କ, ତୋପ ଓ ଅନ୍ୟ ଭାରୀ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର ଅଧିକ ସମ୍ବଳର ଆବଶ୍ୟକତା ସୃଷ୍ଟି କରେ। ସେନାକୁ ରଣନୀତିକ ଓ ଯୁଦ୍ଧକାଳୀନ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷିତ ରଖାଯାଏ, ଯାହା ଆବଶ୍ୟକ ସମୟରେ ବଡ଼ ଧରଣର ଅଭିଯାନରେ ନିୟୋଜିତ ହୋଇପାରେ।
ଆଇନଗତ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ଢାଞ୍ଚା
ଭାରତରେ ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀ ଗୃହ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଅଧୀନରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ, ଯାହା ସୀମା ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସୁରକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କିତ ବିଷୟ ଦେଖେ। ସେନା ପ୍ରତିରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଅଧୀନରେ ରହି ମୁଖ୍ୟତଃ ବାହ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଦାୟିତ୍ୱ ନିର୍ବାହ କରେ। ଏହି ପ୍ରଶାସନିକ ବିଭାଜନ ଶାନ୍ତିକାଳୀନ ସୀମା ସୁରକ୍ଷାରେ ସିଭିଲ ପ୍ରଶାସନ ଓ ସୁରକ୍ଷା ବାହିନୀ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ୱୟ ନିଶ୍ଚିତ କରେ।
ସ୍ଥାନୀୟ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ବିଶେଷଜ୍ଞତା
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମା ଅଞ୍ଚଳ ପାଇଁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଆଯାଏ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଆଇଟିବିପି ଯବାନମାନେ ହିମାଳୟର କଠିନ ଭୂପ୍ରକୃତିରେ ଅମ୍ଳଜାନର ଅଭାବ ଓ ଅତ୍ୟଧିକ ଥଣ୍ଡା ମଧ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରଶିକ୍ଷିତ। ସେହିପରି, ବିଏସଏଫ ଯବାନମାନେ ମରୁଭୂମି ଓ ଜଳାଶୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ନିରୀକ୍ଷଣ ପାଇଁ ବିଶେଷଜ୍ଞତା ହାସଲ କରିଛନ୍ତି। ଏହି ସ୍ଥାନୀୟ ବିଶେଷଜ୍ଞତା ଏମାନଙ୍କୁ ସେନାଠାରୁ ଅଲଗା କରେ, ଯେଉଁମାନେ ସାଧାରଣତଃ ବ୍ୟାପକ ସୈନ୍ୟ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି। ଏହା ସହିତ, ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବାହିନୀକୁ ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ରଣନୈତିକ ଦିଗ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଆଯାଏ।
Comments are closed.