ଜଙ୍ଗଲ ଭିତରେ ବାଘ ମୁହଁରୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି ଏହି ଦେବୀ, ଭିନ୍ନ ଏକ ଅଲୌକିକ ଘଟଣା

ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ଓ ବଙ୍ଗଳାଦେଶ ସୀମାରେ ରହିଛି ସୁନ୍ଦରବନ, ବିଶ୍ୱର ସର୍ବବୃହତ ସୁନ୍ଦରୀ ଜଙ୍ଗଲ ଭାବେ ପରିଚିତ, କେବଳ ତା’ର ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଓ ରୟାଲ ବେଙ୍ଗଲ ଟାଇଗର ପାଇଁ ନୁହେଁ, ବରଂ ମାଁ ବନବିବିଙ୍କ ଅଲୌକିକ ଉପସ୍ଥିତି ଓ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଚର୍ଚ୍ଚିତ। ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମା ବନବିବି ଜଙ୍ଗଲର ରକ୍ଷାକାରୀ ଦେବୀ ଭାବେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି ଏବଂ ତାଙ୍କ ସହ ଜଡ଼ିତ ଅନେକ ରହସ୍ୟମୟ କାହାଣୀ ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ଚଳି ଆସିଛି।

ମା ବନବିବିଙ୍କ ଉତ୍ପତ୍ତି ଓ ଐତିହ୍ୟ

ସୁନ୍ଦରବନର ଲୋକକଥା ଅନୁଯାୟୀ, ମା ବନବିବି ହେଉଛନ୍ତି ଜଙ୍ଗଲର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ, ଯିଏ ଏହି ବିପଦପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ବାସ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ବାଘ, ସାପ ଏବଂ ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟରୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି। ତାଙ୍କ ଉତ୍ପତ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କାହାଣୀ ମୁସଲମାନ ଓ ହିନ୍ଦୁ ସଂସ୍କୃତିର ମିଶ୍ରଣ ଦର୍ଶାଏ। କୁହାଯାଏ ଯେ ବନବିବି ଜଣେ ମୁସଲମାନ ସାଧିକା ଥିଲେ, ଯିଏ ସୁନ୍ଦରବନରେ ଆସି ଜଙ୍ଗଲର ଦୁଷ୍ଟ ଶକ୍ତି ‘ଦକ୍ଷିଣ ରାୟ’ (ଏକ ରାକ୍ଷସୀ ବାଘ ରୂପରେ କଳ୍ପନା କରାଯାଏ)କୁ ପରାସ୍ତ କରି ଲୋକଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେଇଥିଲେ। ଏହି କାହାଣୀ ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗଭୀର ବିଶ୍ୱାସରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି।

ଅଲୌକିକ ଘଟଣାର ଇତିହାସ
ସୁନ୍ଦରବନର ଗାଁ ଗହଣରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ମହୁଆଲି (ମହୁ ସଂଗ୍ରହକାରୀ), ମତ୍ସ୍ୟଜୀବୀ ଓ କାଠୁଆମାନେ ଅନେକ ସମୟରେ ମା ବନବିବିଙ୍କ ଅଲୌକିକ ଉପସ୍ଥିତି ଅନୁଭବ କରିଥିବା ଦାବି କରନ୍ତି। ଜଣେ ପୁରୁଣା ମହୁଆଲି କହିଛନ୍ତି, “ମୁଁ ଥରେ ଜଙ୍ଗଲରେ ବାଘ ଦ୍ୱାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ହେବାକୁ ଯାଉଥିଲି, ହଠାତ୍ ଏକ ଧଳା ପୋଷାକରେ ଜଣେ ମହିଳା ଦେଖାଗଲେ ଓ ବାଘଟି ପଛକୁ ହଟିଗଲା। ମୋର ବିଶ୍ୱାସ ସେ ମା ବନବିବି ଥିଲେ।”
ଅନ୍ୟ ଏକ ଘଟଣାରେ, ଗୋସାବା ଅଞ୍ଚଳର ଜଣେ ମତ୍ସ୍ୟଜୀବୀ କହିଛନ୍ତି, “ଏକ ଝଡ଼ରେ ମୋ ଡଙ୍ଗା ଡୁବିବାକୁ ଯାଉଥିଲା। ମୁଁ ମା ବନବିବିଙ୍କୁ ଡାକିଲି, ଏବଂ କିଛି ସମୟ ପରେ ଝଡ଼ ଶାନ୍ତ ହୋଇଗଲା। ଏହା କୌଣସି ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତି ନହେଲେ ଆଉ କ’ଣ?” ଏପରି ଅନେକ କାହାଣୀ ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କ ମୁଖରେ ଶୁଣିବାକୁ ମିଳେ।

ପୂଜା ଓ ବିଶ୍ୱାସ
ସୁନ୍ଦରବନରେ ମା ବନବିବିଙ୍କ ପାଇଁ ଛୋଟ ଛୋଟ ମନ୍ଦିର ବା ‘ଥାନ’ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ, ଯେଉଁଠାରେ ହିନ୍ଦୁ ଓ ମୁସଲମାନ ଉଭୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକେ ପୂଜା କରନ୍ତି। ଜଙ୍ଗଲକୁ ଯିବା ପୂର୍ବରୁ ଲୋକେ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରି ସୁରକ୍ଷା ମାଗନ୍ତି। ବାର୍ଷିକ ‘ବନବିବି ପୂଜା’ ମଧ୍ୟ ଏଠାରେ ବେଶ୍ ଧୁମ୍‌ଧାମରେ ପାଳନ କରାଯାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ଗୀତ, ନୃତ୍ୟ ଓ ‘ବନବିବିର ପାଲା’ (ଏକ ଲୋକନାଟ୍ୟ) ପରିବେଷଣ ହୁଏ।

ଐତିହାସିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ
ଇତିହାସବିଦ୍‌ମାନେ କହନ୍ତି ଯେ ମା ବନବିବିଙ୍କ କାହାଣୀ ସୁନ୍ଦରବନର ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ମିଶ୍ରଣର ପ୍ରତୀକ। ଏହା ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ମାନସିକ ସହାୟତା ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ, ଯିଏ ଏହି ବିପଜ୍ଜନକ ଜଙ୍ଗଲରେ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମ କରନ୍ତି। କିଛି ଗବେଷକ ଏହାକୁ ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସ କହି ଖାରଜ କରିଥିବା ବେଳେ, ଅନ୍ୟମାନେ ଏହାକୁ ଏକ ସାଂସ୍କୃତିକ ଐତିହ୍ୟ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି।

ସୁନ୍ଦରବନରେ ମା ବନବିବିଙ୍କ ଅଲୌକିକ ଘଟଣାର ଇତିହାସ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଖବର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ ମୋତେ କୁହାଯାଇଛି। ମୋର ପାଖରେ ସୁନ୍ଦରବନ ଓ ମା ବନବିବିଙ୍କ ସହ ଜଡ଼ିତ ଅନେକ ତଥ୍ୟ ଅଛି, ଯାହାକୁ ମୁଁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଏକ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଖବର ରୂପେ ଲେଖିଛି। ଏହା ସୁନ୍ଦରବନର ପରିଚୟ, ମା ବନବିବିଙ୍କ ଉତ୍ପତ୍ତି, ଅଲୌକିକ ଘଟଣାର ଉଦାହରଣ, ପୂଜା ପଦ୍ଧତି ଓ ଐତିହାସିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରେ।