ଭାରତର ପ୍ରଥମ ରାଜ୍ୟ: ଯେଉଁଠି ସବୁ ପାଠୁଆ ଲୋକ, ସରକାର କଲେ ଘୋଷଣା

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଭାରତରେ ସାକ୍ଷରତା କ୍ଷେତ୍ରରେ କେରଳ ସର୍ବଦା ଏକ ଅଗ୍ରଣୀ ରାଜ୍ୟ ଭାବେ ପରିଚିତ, କିନ୍ତୁ ଆପଣ ଜାଣିଛନ୍ତି କି ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଏକ ଏପରି ରାଜ୍ୟ ରହିଛି, ଯେଉଁଠାରେ ଜଣେ ମଧ୍ୟ ନିରକ୍ଷର ନାହାନ୍ତି? ହଁ, ଏକଦମ ସତ। କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଶିକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ମଙ୍ଗଳବାର ଏନେଇ ଘୋଷଣା କରିଛି। ଏହି ରାଜ୍ୟ ହେଉଛି ମିଜୋରାମ। କେରଳ ସମେତ ସମସ୍ତ ରାଜ୍ୟଙ୍କୁ ପଛରେ ପକାଇ ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ଭାରତର ଏହି ଛୋଟ ରାଜ୍ୟ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସାକ୍ଷର ରାଜ୍ୟ ହେବାର ଗୌରବ ହାସିଲ କରିଛି। କିନ୍ତୁ ଏହା କିପରି ସମ୍ଭବ ହେଲା? ଏହି ଘୋଷଣାର ଅର୍ଥ କ’ଣ? ଭାରତର ଶୀର୍ଷ ୫ଟି ସାକ୍ଷର ରାଜ୍ୟ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ? ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ଓ ବିହାରର ସ୍ଥାନ କେଉଁଠାରେ? ଆସନ୍ତୁ ଏହି ସମସ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଜାଣିବା।

ମିଜୋରାମର ଐତିହାସିକ ସଫଳତା

ମିଜୋରାମ ଦେଶରେ ପ୍ରଥମ ରାଜ୍ୟ ଭାବେ ୧୦୦% ସାକ୍ଷରତା ହାସଲ କରି ଶିକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ନୂଆ କୀର୍ତ୍ତିମାନ ସ୍ଥାପନ କରିଛି। ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି, ମିଜୋରାମରେ ଏବେ ଜଣେ ମଧ୍ୟ ନିରକ୍ଷର ନାହାନ୍ତି। ରାଜ୍ୟର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି (୧୫ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ବୟସର) ଏବେ ପଢ଼ିବା, ଲେଖିବା ଓ ଗଣିତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ। କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଶିକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ଅନୁସାରେ, ମିଜୋରାମ ଏହି ସଫଳତା ULLAS (ନବଭାରତ ସାକ୍ଷରତା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ) ମାଧ୍ୟମରେ ହାସଲ କରିଛି। କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର ଏହି ଯୋଜନା ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କୁ ସାକ୍ଷର କରିବାରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି।

ମିଜୋରାମ ଏହା କିପରି କଲା?

ମିଜୋରାମର ଏହି ସଫଳତା ପଛରେ ଅନେକ କାରଣ ରହିଛି। ମୁଖ୍ୟତଃ ରାଜ୍ୟର ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମଜବୁତ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଏହାକୁ ସମ୍ଭବ କରିଛି। ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ, ମିଜୋରାମର ସାକ୍ଷରତା ହାର ୯୧.୩୩% ଥିଲା, ଯାହା ଦେଶରେ ତୃତୀୟ ସ୍ଥାନରେ ଥିଲା। ULLAS ଯୋଜନା ଅଧୀନରେ ୨୦୨୩ରେ ରାଜ୍ୟବ୍ୟାପୀ ସର୍ଭେ କରାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ୩,୦୨୬ ଜଣ ନିରକ୍ଷର ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇଥିଲା। ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୧,୬୯୨ ଜଣ ନିୟମିତ ପଢ଼ାଶୁଣା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ଏହା ଫଳରେ ସାକ୍ଷରତା ହାର ୯୮.୨୦% ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା। ରାଜ୍ୟ ସରକାର ୨୯୨ ଜଣ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ନିୟୋଜିତ କରିଥିଲେ, ଯେଉଁମାନେ ଛାତ୍ର, ଶିକ୍ଷକ, ବିଶେଷଜ୍ଞ ଓ କ୍ଲଷ୍ଟର ରିସୋର୍ସ କୋଅର୍ଡିନେଟର ଭାବେ କାମ କରିଥିଲେ। ଏମାନଙ୍କର ମିଳିତ ପ୍ରୟାସ ମିଜୋରାମକୁ ୧୦୦% ସାକ୍ଷରତା ହାସଲ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଛି।

ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଯେ, ଏହା ପୂର୍ବରୁ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ପ୍ରଦେଶ ଲଦାଖ ୨୦୨୪ରେ ULLAS ଯୋଜନା ଅଧୀନରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସାକ୍ଷରତା ହାସଲ କରିଥିଲା।

ଭାରତର ଶୀର୍ଷ ୫ ସାକ୍ଷର ରାଜ୍ୟ

୨୦୨୪-୨୫ ଆକଳନ ଅନୁସାରେ, ଭାରତର ଶୀର୍ଷ ୫ଟି ସାକ୍ଷର ରାଜ୍ୟ ନିମ୍ନଲିଖିତ:

• ମିଜୋରାମ: ୧୦୦% (ULLAS ଯୋଜନା ଅନୁସାରେ, ୨୦୨୫)
• କେରଳ: ୯୬.୨% (୨୦୨୪ ଆକଳନ)
• ଲାକ୍ଷାଦ୍ୱୀପ (କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ପ୍ରଦେଶ): ୯୧.୮୫% (୨୦୧୧ ଜନଗଣନା, ନୂଆ ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ ଅଧିକ)
• ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ: ୮୭.୬% (୨୦୨୪ ଆକଳନ)
• ଗୋଆ: ୮୭.୪% (୨୦୨୪ ଆକଳନ)

ଏହି ତଥ୍ୟ ମୁଖ୍ୟତଃ ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଓ ୨୦୨୪-୨୫ରେ ପ୍ରକାଶିତ ରିପୋର୍ଟ ଉପରେ ଆଧାରିତ। ମିଜୋରାମର ସାକ୍ଷରତା ହାର ୨୦୨୫ରେ ୧୦୦%ରେ ପହଞ୍ଚିଛି, ଯାହା ଏକ ଐତିହାସିକ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ।