ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ମନୋନୀତ ସାଂସଦଙ୍କୁ କେତେ ଦରମା ମିଳେ ? ସଂସଦରେ ଏମାନଙ୍କର କ’ଣ ରହିଛି ଅଧିକାର

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଦ୍ରୌପଦୀ ମୁର୍ମୁ ରାଜ୍ୟସଭା ପାଇଁ ଚାରି ଜଣ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ମନୋନୀତ କରିଛନ୍ତି। ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅଛନ୍ତି ୨୬/୧୧ ମୁମ୍ବାଇ ଆକ୍ରମଣ ଭଳି ଅନେକ ଚର୍ଚିତ ମାମଲାରେ ସରକାରୀ ଓକିଲ ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଦେଓରାଓ ନିକମ, ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଇତିହାସକାର ତଥା ଶିକ୍ଷାବିତ୍ ଡ. ମୀନାକ୍ଷୀ ଜୈନ, କେରଳର ବରିଷ୍ଠ ସାମାଜିକ କର୍ମୀ ଓ ଶିକ୍ଷାବିତ୍ ସି. ସଦାନନ୍ଦନ ମାଷ୍ଟର ଏବଂ ପୂର୍ବତନ ବୈଦେଶିକ ସଚିବ ତଥା ଦକ୍ଷ ରାଜନୀତିଜ୍ଞ ହର୍ଷବର୍ଦ୍ଧନ ଶ୍ରୃଙ୍ଗଳା। ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସମ୍ବିଧାନର ଅନୁଚ୍ଛେଦ ୮୦(୧)(ଏ) ଏବଂ ଅନୁଚ୍ଛେଦ (୩) ଅନୁଯାୟୀ ନିଜର ବିଶେଷ ଅଧିକାର ବ୍ୟବହାର କରି ଏମାନଙ୍କୁ ମନୋନୀତ କରିଛନ୍ତି। ସମ୍ବିଧାନର ଏହି ଧାରା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟସଭା ପାଇଁ ସଦସ୍ୟ ମନୋନୟନ କରିବାର ଅନୁମତି ଦେଇଥାଏ। ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ମନୋନୀତ ରାଜ୍ୟସଭା ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ କେତେ ଦରମା ମିଳେ ଏବଂ ନିର୍ବାଚିତ ସାଂସଦଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ଏମାନଙ୍କର ଅଧିକାର କେତେ ଭିନ୍ନ।

ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟ କିପରି ମନୋନୟନ ହୁଅନ୍ତି ଓ ସେମାନଙ୍କର ଅଧିକାର

ରାଜ୍ୟସଭାର ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ମନୋନୟନ କରାଯାଏ। ଏହି ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସାହିତ୍ୟ, କଳା, ବିଜ୍ଞାନ ଓ ସାମାଜିକ ସେବା ଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଶେଷ ଜ୍ଞାନ କିମ୍ବା ବ୍ୟବହାରିକ ଅଭିଜ୍ଞତା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ। ସଦନର ସଦସ୍ୟତା ଗ୍ରହଣ କରିବା ପରେ ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟମାନେ ଛଅ ମାସ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ରାଜନୈତିକ ଦଳରେ ଯୋଗ ଦେଇପାରନ୍ତି। ଯଦି ସେମାନେ ଏହା ନ କରନ୍ତି, ତେବେ ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱାଧୀନ ସଦସ୍ୟ ବୋଲି ଗଣାଯାଏ। ଏହି ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଛଅ ବର୍ଷ ପାଇଁ ହୋଇଥାଏ। ପ୍ରାୟ ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟ ପ୍ରତି ଦୁଇ ବର୍ଷରେ ଅବସର ନେଇଥାନ୍ତି, ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ନୂଆ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ କିମ୍ବା ମନୋନୟନ ଦ୍ୱାରା ପୂରଣ କରାଯାଏ।

ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟଙ୍କର ଅଧିକାର

ସମ୍ବିଧାନର ଅନୁଚ୍ଛେଦ ୨୪୯ ଅନୁଯାୟୀ, ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଉପସ୍ଥିତ ଓ ମତଦାନରେ ଭାଗ ନେଉଥିବା ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ବହୁମତ ସହିତ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାରେ ଥିବା କୌଣସି ବିଷୟକୁ ଜାତୀୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଷୟ ଭାବେ ଘୋଷଣା କରିବାର ଅଧିକାର ରହିଛି। ଯଦି ରାଜ୍ୟସଭା ଏପରି ପ୍ରସ୍ତାବ ପାସ୍ କରେ, ତେବେ ସଂସଦ ସେହି ବିଷୟ ଉପରେ ଆଇନ ତିଆରି କରିପାରିବ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ସମ୍ବିଧାନର ଅନୁଚ୍ଛେଦ ୩୧୨ ଅନୁଯାୟୀ, ରାଜ୍ୟସଭା ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ବହୁମତ ସହ ପ୍ରସ୍ତାବ ପାସ୍ କରି କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କୁ ନୂଆ ଅଖିଲ ଭାରତୀୟ ସେବା ସ୍ଥାପନ କରିବାର ଅଧିକାର ଦେଇପାରେ। ତେବେ, ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନରେ ମତଦାନ କରିବାର ଅଧିକାର ରଖନ୍ତି ନାହିଁ।

କେତେ ମିଳେ ଦରମା?

ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟମାନେ ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟସଭା ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସହିତ ସମାନ ଦରମା ଓ ଭତ୍ତା ପାଇଥାନ୍ତି। ୨୦୨୫ ମସିହାରେ ସାଂସଦମାନଙ୍କର ମାସିକ ଦରମା ହେଉଛି ୧.୨୪ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ସେମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ କ୍ଷେତ୍ର ଭତ୍ତା, ଦୈନିକ ଭତ୍ତା, କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଖର୍ଚ୍ଚ ଭତ୍ତା ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସୁବିଧା ମିଳେ। ଏଥିସହ ଆବାସ, ବିଜୁଳି, ପାଣି, ଟେଲିଫୋନ ଓ ଚିକିତ୍ସା ସୁବିଧା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ। ଯାତ୍ରା ଭତ୍ତା ସହିତ ଅବସର ପରେ ୩୧,୦୦୦ ଟଙ୍କାର ପେନସନ୍ ଏବଂ ୫ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ସେବା ପାଇଁ ଅତିରିକ୍ତ ୨,୫୦୦ ଟଙ୍କା ପେନସନ୍ ମଧ୍ୟ ମିଳେ।

ଏହି ସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକ ମନୋନୀତ ଓ ନିର୍ବାଚିତ ସାଂସଦମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ, କିନ୍ତୁ ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନରେ ମତଦାନ କରିବାର ଅଧିକାର ନଥାଏ, ଯାହା ନିର୍ବାଚିତ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କଠାରୁ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ପାର୍ଥକ୍ୟ।