‘ଡାହାଣୀ’ ଏହି ଶବ୍ଦଟି ଓଡ଼ିଶାର ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଏକ ରହସ୍ୟ ଓ ଭୟର ପରିଚୟ ବହନ କରେ। ଗାଁର ରାତିରେ ଏକାକୀ ରାସ୍ତାରେ ଚାଲିବା ବେଳେ କିମ୍ବା ଶୁନଶାନ ଜାଗାରେ ‘ଡାହାଣୀ’ର କାହାଣୀ ଲୋକଙ୍କ ମନରେ କୌତୂହଳ ଓ ଆତଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ। କିଏ ଏହି ଡାହାଣୀ? ଏହା ସତରେ ଅଛି ନା କେବଳ ଲୋକକଥାର ଏକ କାହାଣୀ? ଆସନ୍ତୁ ଏହି ରହସ୍ୟକୁ ଖୋଲିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା ସଂସ୍କୃତି, ବିଶ୍ୱାସ ଓ ବିଜ୍ଞାନର ଆଲୋକରେ।
ଡାହାଣୀ କିଏ?
ଓଡ଼ିଶାର ଲୋକବିଶ୍ୱାସ ଅନୁସାରେ, ଡାହାଣୀ ହେଉଛି ଏକ ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତି ବା ଆତ୍ମା, ଯିଏ ମୁଖ୍ୟତଃ ମହିଳା ରୂପରେ ଦେଖାଯାଏ। ଲୋକଙ୍କ ମତରେ, ଏହା ସାଧାରଣତଃ ସେହି ମହିଳାଙ୍କ ଆତ୍ମା, ଯିଏ ଅକାଳରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଛନ୍ତି—ଯେମିତି କି ଗର୍ଭାବସ୍ଥାରେ, ପ୍ରସବ ସମୟରେ କିମ୍ବା ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଯୋଗୁ….। ଏମାନେ ପ୍ରାୟ ରାତିରେ ଗଛ ତଳେ, ପୋଖରୀ କୂଳରେ କିମ୍ବା ଶୂନ୍ୟ ରାସ୍ତାରେ ଦେଖା ଦେଇ ଲୋକଙ୍କୁ ଭୟଭୀତ କରନ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯାଏ। କେହି କେହି କହନ୍ତି, ଡାହାଣୀ ସୁନ୍ଦରୀ ରୂପରେ ଦେଖାଯାଇ ପୁରୁଷମାନଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରେ ଓ ପରେ ଅନିଷ୍ଟ ଘଟାଇଥାଏ।
ଲୋକଙ୍କ କହିବା କଥା
ଓଡ଼ିଶାର ଅନେକ ଗାଁରେ ଲୋକେ ନିଜର ଅଭିଜ୍ଞତା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି। କେହି କେହି ଦାବି କରନ୍ତି ଯେ, ରାତିରେ ସେମାନେ ଧଳା ଶାଢ଼ିରେ ଏକ ମହିଳାଙ୍କୁ ଦେଖିଛନ୍ତି, ଯାହାର ପାଦ ଭୂଇଁ ଛୁଉଁ ନଥିଲା। ଆଉ କିଛି କହନ୍ତି, ଅଜଣା ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ୱରରେ ‘ମୋତେ ଡାକୁଛି’ ଭଳି ଶବ୍ଦ ଶୁଣିଛନ୍ତି। ଏହି କାହାଣୀଗୁଡ଼ିକ ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ି ଚାଲିଆସୁଛି, ଯାହା ଡାହାଣୀ ପ୍ରତି ବିଶ୍ୱାସକୁ ଆହୁରି ଗାଢ଼ କରିଛି। କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା, ଭଦ୍ରକ, ବାଲେଶ୍ୱର ଓ ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଭଳି ଜିଲ୍ଲାରେ ଏହି ବିଶ୍ୱାସ ଅଧିକ ଦେଖାଯାଏ।
ସାଂସ୍କୃତିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମି
ଓଡ଼ିଶାରେ ଡାହାଣୀର କାହାଣୀ ଲୋକସାହିତ୍ୟ ଓ ସଂସ୍କୃତିର ଏକ ଅଂଶ ହୋଇପଡ଼ିଛି। ଏହା ପ୍ରାୟ ଅସମାପ୍ତ ଇଚ୍ଛା ବା ଅନ୍ୟାୟରେ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିବା ଆତ୍ମା ସହ ଜଡ଼ିତ। ଗାଁରେ ଏହାକୁ ଭୂତପ୍ରେତର ଏକ ରୂପ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ଏବଂ ତାନ୍ତ୍ରିକମାନେ ଏହାକୁ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ମନ୍ତ୍ର ଓ ପୂଜାପାଠ କରନ୍ତି। ଏହା ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଗଭୀର ଭୟ ଓ ସମ୍ମାନର ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି।
ବିଜ୍ଞାନ କ’ଣ କହୁଛି?
ବିଜ୍ଞାନୀ ଓ ମନୋବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଡାହାଣୀର ଅସ୍ତିତ୍ୱକୁ ମାନନ୍ତି ନାହିଁ। ସେମାନଙ୍କ ମତରେ, ଏହା ମଣିଷ ମନର ଏକ ଭ୍ରମ (Hallucination) କିମ୍ବା ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସର ଫଳ ହୋଇପାରେ। ରାତିରେ ଏକାକୀ ଜାଗାରେ ମନରେ ଭୟ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ଆମ ମସ୍ତିଷ୍କ ଅଜଣା ଶବ୍ଦ କିମ୍ବା ଛାୟାକୁ ‘ଡାହାଣୀ’ ଭାବେ କଳ୍ପନା କରିଥାଏ। ଏହା ସହ ଅନିଦ୍ରା, ମାନସିକ ଚାପ କିମ୍ବା ଅତି କ୍ଳାନ୍ତି ଯୋଗୁଁ ମଧ୍ୟ ଏଭଳି ଅଭିଜ୍ଞତା ହୋଇପାରେ। ବିଜ୍ଞାନ ଏହାକୁ ଅଲୌକିକତା ନୁହେଁ, ବରଂ ମନୋବୈଜ୍ଞାନିକ ଘଟଣା ଭାବେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରେ।
ସତ୍ୟ ନା କାଳ୍ପନିକ?
ଅନେକ ଘଟଣାରେ ଦେଖାଯାଇଛି ଯେ, ‘ଡାହାଣୀ’ ଦେଖିବାର ଦାବି ପଛରେ ପ୍ରାକୃତିକ କାରଣ ରହିଥାଏ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଗଛର ଛାୟା, ପବନରେ ଉଡ଼ୁଥିବା କପଡ଼ା କିମ୍ବା ଜଙ୍ଗଲରୁ ଆସୁଥିବା ଶବ୍ଦକୁ ଲୋକେ ଭୁଲ୍ରେ ‘ଡାହାଣୀ’ ଭାବି ନେଇଥାନ୍ତି। ତେବେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଏହା ଏକ ସାମାଜିକ ବିଶ୍ୱାସ ହୋଇପଡ଼ିଛି, ଯାହା ଲୋକଙ୍କୁ ନିୟମ ମାନିବା ଓ ରାତିରେ ଅଯଥା ବାହାରକୁ ନଯିବା ପାଇଁ ପ୍ରେରିତ କରେ।
ଓଡ଼ିଶାରେ ସଚେତନତା ଆବଶ୍ୟକ
ଡାହାଣୀ ପ୍ରତି ଅତ୍ୟଧିକ ଭୟ ଓ ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସ କେବେକେବେ ଲୋକଙ୍କୁ ଠକେଇର ଶିକାର କରିଥାଏ। ତାନ୍ତ୍ରିକମାନେ ‘ଡାହାଣୀ ତଡ଼ିବା’ ନାଁରେ ପଇସା ଓ ସମ୍ପତ୍ତି ହାତେଇ ନେଇଥାନ୍ତି। ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ସରକାରୀ ଓ ସାମାଜିକ ସ୍ତରରେ ଶିକ୍ଷା ଓ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଚେତନା ବଢ଼ାଇବା ଆବଶ୍ୟକ। ତେବେ ଏହା ମଧ୍ୟ ସତ ଯେ, ଡାହାଣୀର କାହାଣୀ ଓଡ଼ିଶାର ଲୋକସାହିତ୍ୟକୁ ଏକ ଅନନ୍ୟ ରଙ୍ଗ ଦେଇଛି।
ଡାହାଣୀ ସତରେ ଅଛି ନା ନାହିଁ, ତାହା ଆଜି ମଧ୍ୟ ଏକ ରହସ୍ୟ। କେହି ଏହାକୁ ଆତ୍ମା ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି, କେହି ଏହାକୁ ମନର ଖେଳ କହନ୍ତି। ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହି ରହସ୍ୟ ଯେତେ ଦିନ ଜୀବିତ ରହିବ, ସେତେ ଦିନ ଏହା ଲୋକଙ୍କ ମନରେ କୌତୂହଳ ଓ ଆଲୋଚନାର ବିଷୟ ହୋଇ ରହିବ।
Comments are closed.