ବିଜେପିର ଜାତି ଜନଗଣନା ନିଷ୍ପତ୍ତି: ମୋଦୀ ସରକାର କାହିଁକି ନେଲେ ୟୁ-ଟର୍ଣ୍ଣ?

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି (ବିଜେପି) ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଆଗାମୀ ଜନଗଣନାରେ ଜାତି ଆଧାରିତ ଗଣନା କରିବାକୁ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି । ଯାହା ବିରୋଧୀ ଓ ରାଜନୈତିକ ବିଶ୍ଳେଷକଙ୍କୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କରିଛି। ବିଜେପି ଦୀର୍ଘ ସମୟ ଧରି ଜାତି ଜନଗଣନାକୁ ବିଭାଜନକାରୀ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରି ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରିଆସୁଥିଲା ଏବଂ ହିନ୍ଦୁତ୍ୱ ଓ ଜାତୀୟତାବାଦର ଆଧାରରେ ହିନ୍ଦୁ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଭୋଟବ୍ୟାଙ୍କକୁ ଏକତ୍ରିତ କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରୁଥିଲା। ୨୦୧୪ ଓ ୨୦୧୯ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନରେ ଏହି ରଣନୀତି ସଫଳ ହୋଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ, ଏବେ ଏହି ଆକସ୍ମିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବା ପଛରେ ଅନେକ କାରଣ ଥିବା କୁହାଯାଉଛି।

ବିରୋଧୀଙ୍କ ଚାପ ଓ ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟର ଦାବି

କଂଗ୍ରେସ ପାର୍ଟି, ବିଶେଷକରି ରାହୁଲ ଗାନ୍ଧୀ, ଜାତି ଜନଗଣନାକୁ ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଅସ୍ତ୍ର ଭାବେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି। କଂଗ୍ରେସ ଶାସିତ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଦୁଇଟିରେ ଜାତି ଆଧାରିତ ସର୍ଭେ କରାଯାଇଛି, ଯାହା ଏହାକୁ ଏକ ଗମ୍ଭୀର ରାଜନୈତିକ ମୁଦ୍ଦା ବୋଲି ପ୍ରମାଣ କରୁଛି। କଂଗ୍ରେସ ମଧ୍ୟ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି (ଏସସି), ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି (ଏସଟି) ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପଛୁଆ ବର୍ଗ (ଓବିସି) ପାଇଁ ୫୦ ପ୍ରତିଶତ ସଂରକ୍ଷଣ ସୀମା ଉଠାଇବାକୁ ସାଂବିଧାନିକ ସଂଶୋଧନର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇଛି। ଏହି ରଣନୀତି ବିଜେପିର ଓବିସି ଭୋଟ ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ଭାଙ୍ଗିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି, ଯାହା ୨୦୧୯ରେ ୪୪ ପ୍ରତିଶତ ଥିଲା।

୨୦୨୪ ନିର୍ବାଚନରେ ପରାଜୟର ଶିକ୍ଷା

୨୦୨୪ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ବିଜେପି ଆଶାନୁସାରେ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିପାରି ନଥିଲା। ନ୍ୟାଶନାଲ ଡେମୋକ୍ରାଟିକ ଆଲାଏନ୍ସ (ଏନଡିଏ) ୩୦୦ ଆସନ ଅତିକ୍ରମ କରିପାରି ନଥିଲା ଏବଂ ବିଜେପି ଏକକ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ହାସଲ କରିବାରେ ବିଫଳ ହୋଇଥିଲା। ସିଏସଡିଏସ ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ, ଏନଡିଏ ହିନ୍ଦୁ -ଓବିସି ଭୋଟରୁ ୪ ପ୍ରତିଶତ ହରାଇଥିବା ବେଳେ ଇଣ୍ଡିଆ ମେଣ୍ଟ -ଓବିସିଙ୍କଠାରୁ ୧୧ ପ୍ରତିଶତ ଏବଂ ପଛୁଆ ସ୍ତରର -ଓବିସିଙ୍କଠାରୁ ୭ ପ୍ରତିଶତ ସମର୍ଥନ ହାସଲ କରିଥିଲା। ଏହା ବିଜେପିକୁ ଓବିସି ଭୋଟରଙ୍କୁ ପୁନର୍ବାର ଭୋଟ୍ ହାତେଇବା ପାଇଁ ଏକ ରଣନୀତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିଲା।

ବିହାର ନିର୍ବାଚନ ଓ ରାଜନୈତିକ ରଣନୀତି

ବିହାରରେ ୨୦୨୫ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ଆସୁଥିବାରୁ ବିଜେପି ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ଏକ ରାଜନୈତିକ ‘ସର୍ଜିକାଲ ଷ୍ଟ୍ରାଇକ’ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରିଛି। ବିହାର, ଯେଉଁଠାରେ ଜାତି ରାଜନୀତିରେ ଏକ ବଡ଼ ଭୂମିକା ନେଇଥାଏ, ସେଠାରେ ବିଜେପି ଏହି ଘୋଷଣା ମାଧ୍ୟମରେ ବିପକ୍ଷର ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନୀ ମୁଦ୍ଦାକୁ ନିଷ୍କ୍ରିୟ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛି। ବିଜେପିର ମେଣ୍ଟରେ ଥିବା ଜେଡିୟୁ ନେତା ନୀତୀଶ କୁମାର ମଧ୍ୟ ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ସ୍ୱାଗତ କରିଛନ୍ତି, ଯାହା ବିହାରରେ ବିଜେପିର ସ୍ଥିତିକୁ ମଜବୁତ କରିପାରେ।

ଆରଏସଏସର ସମର୍ଥନ

ବିଜେପିର ବୈଚାରିକ ଆଦର୍ଶର ପ୍ରାଣକେନ୍ଦ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ୱୟଂସେବକ ସଂଘ (ଆରଏସଏସ) ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ ବୈଠକ କରି ଜାତି ଜନଗଣନା ପାଇଁ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସମର୍ଥନକୁ ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରିଥିଲା। ଆରଏସଏସର ସମର୍ଥନ ପରେ ବିଜେପି ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ରାଜନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବାସ୍ତବସମ୍ମତ ବୋଲି ବିବେଚନା କରିଥିଲା। ଏହା ବିଜେପିକୁ ପଛୁଆ ଜାତିଙ୍କ ସମସ୍ୟାକୁ ସିଧାସଳଖ ସମାଧାନ କରି ହିନ୍ଦୁ ଭୋଟକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି। ନିକଟରେ ମୋଦୀ ଆରଏସଏସର ମୁଖ୍ୟାଳୟକୁ ଯାଇଥିଲେ । ଆଉ ଏହି ଭେଟଘାଟ ବେଳେ ଜାତିଗତ ଜନଗଣନାକୁ ନେଇ ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା ବୋଲି ଏବେ କୁହାଯାଉଛି ।

ରାଜନୈତିକ ଲାଭ ଓ ଆଗାମୀ ନିର୍ବାଚନ

ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ବିଜେପିକୁ ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟର ଚାମ୍ପିଅନ ଭାବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରେ । ଯାହା ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ଓ ବିହାର ଭଳି ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ହେବାକୁ ଯାଉଛି। ଓବିସି ଭୋଟର ଯେଉଁମାନେକି ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶରେ ୫୦ ପ୍ରତିଶତରୁ ଅଧିକ ରହିଛନ୍ତି ତାଙ୍କୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରିବା ଏହି ରଣନୀତିର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ। ଯାହା କେନ୍ଦ୍ର ବିରୋଧରେ ବିରୋଧୀଙ୍କ ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଦେବ ।

ତେବେ, ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ବିଜେପି ପାଇଁ ଏକ ଦୁଇଧାରୀ ଖଣ୍ଡା ହୋଇପାରେ। ଏହା ଓବିସି ଓ ପଛୁଆ ଜାତିଙ୍କୁ ଯଦିଓ ଆକୃଷ୍ଟ କରିପାରେ, କିନ୍ତୁ ଏହାର ସହରୀ ଓ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ଭୋଟରଙ୍କୁ ନିରାଶ କରିପାରେ। ଏହା ବିଜେପିର ହିନ୍ଦୁତ୍ୱ ଏଜେଣ୍ଡାକୁ ମଧ୍ୟ ଦୁର୍ବଳ କରିପାରେ, ଯାହା ଜାତି ବିଭେଦକୁ ଅଣଦେଖା କରି ହିନ୍ଦୁ ପରିଚୟ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇଥାଏ।

ଏକ୍ସରେ ଥିବା ପୋଷ୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ, ବିଜେପି ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ଏକ ଐତିହାସିକ ପଦକ୍ଷେପ ଭାବେ ପ୍ରଚାର କରୁଛି, ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱକୁ ପ୍ରଶଂସା କରାଯାଉଛି। କିନ୍ତୁ, କେତେକ ସମାଲୋଚକ ଏହାକୁ ବିଜେପିର ମୂଳ ସମର୍ଥକଙ୍କୁ ଅଣଦେଖା କରି ରାଜନୈତିକ ଲାଭ ପାଇଁ ନିଆଯାଇଥିବା ଏକ ପଦକ୍ଷେପ ବୋଲି ଦର୍ଶାଉଛନ୍ତି।