India-Nepal Relations: ୩୫ ଲକ୍ଷ ଶ୍ରମିକ, ୩୨ ହଜାର ଗୁର୍ଖା ସୈନିକ, ପସନ୍ଦିତା ରାଷ୍ଟ୍ର…ଭାରତ ପାଇଁ କାହିଁକି ଜରୁରୀ ନେପାଳ?

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ସୁଧୁରୁଛି ପଡ଼ୋଶୀ ଦେଶ ନେପାଳ ସ୍ଥିତି । ଦେଶରେ ଜେନ ଜେଡଙ୍କ କ୍ରୋଧ ସରକାର ପରିବର୍ତ୍ତିନ କରିଛି । ବିଦ୍ରୋହର ତିନି ଦିନ ପରେ, ପୂର୍ବତନ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ସୁଶୀଳା କାର୍କି ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଛନ୍ତି। ସଂସଦ ଭାଙ୍ଗିବା ସହିତ, ତାଙ୍କୁ ଛଅ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ସଂସଦ ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରତିନିଧି ସଭା ନିର୍ବାଚନ କରିବାର ଦାୟିତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ନିଷ୍ପତ୍ତିରେ, ସେ ୫ ମାର୍ଚ୍ଚ, ୨୦୨୬ ରେ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାମଚନ୍ଦ୍ର ପାଉଡେଲ ତାଙ୍କ ସୁପାରିଶକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।  ଯାହା ଏବେ ସେଠିକା ସ୍ଥିତିକୁ ସ୍ବାଭାବିକ କରୁଥିବା ବେଳେ ଏବେ ନେପାଳ ଉପରେ କଡା ନଜର ରଖିଛି ଭାରତ ।

କ’ଣ କହିଲେ ମୋଦି?

ସୁଶୀଳା କାର୍କି ଅନ୍ତରୀଣ ସରକାରର ଭାର ଗ୍ରହଣ କରୁ କରୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦି କାର୍କିଙ୍କୁ ଅଭିନନ୍ଦନ ଜଣାଇଛନ୍ତି। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦି ନେପାଳର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ସୁଶୀଳା କାର୍କିଙ୍କୁ ଅଭିନନ୍ଦନ ଜଣାଇଛନ୍ତି। ଏଥିସହିତ ଭାରତ ନେପାଳର ଭାଇ ଭଉଣୀଙ୍କ ଶାନ୍ତି, ପ୍ରଗତି ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରତିବଦ୍ଧ ବୋଲି ନିଜ ଏକ୍ସ ପୋଷ୍ଟରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ମୋଦି । ପୂର୍ବରୁ, ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ (MEA) ପରିବର୍ତ୍ତନର ଯୁଗରେ କାଠମାଣ୍ଡୁ ସହିତ ସମ୍ପର୍କକୁ ସୁଦୃଢ଼ ​​କରିବା ପାଇଁ ଏହାର ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ଦୋହରାଇଥିଲା। ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ କହିଛି, ” ସୁଶୀଳା କାର୍କିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ନେପାଳରେ ନୂତନ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ସରକାର ଗଠନକୁ ସ୍ୱାଗତ କରୁଛୁ। ଆମେ ଆଶା କରୁଛୁ ଯେ ଏହା ଶାନ୍ତି ଏବଂ ସ୍ଥିରତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବ।ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଆହୁରି କହିଛି, “ଏକ ନିକଟତମ ପଡ଼ୋଶୀ, ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଦେଶ ଏବଂ ଏକ ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ବିକାଶ ଅଂଶୀଦାର ଭାବରେ, ଭାରତ ଉଭୟ ଦେଶର ଲୋକଙ୍କ କଲ୍ୟାଣ ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ନେପାଳ ସହିତ ନିବିଡ଼ ଭାବରେ କାମ କରିବ।” ନୂଆ ସରକାରେ ଭାରତ ଏବଂ ନେପାଳ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସଂପର୍କକୁ ବଜାୟ ରଖିବା ନେଇ ଏହା ଏକ ପଦକ୍ଷେପ ।

କାହିଁକି ଭାରତ ପାଇଁ ନେପାଳ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ?

ନେପାଳ ସହିତ ଭାରତର ଅନ୍ନଦାତା ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି। ନେପାଳ ଏକ ହିନ୍ଦୁ ବହୁଳ ଦେଶ ଏବଂ ସୀମାର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ଗଭୀର ପାରିବାରିକ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି। ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଖୋଲା ସୀମା ଅଛି । ୧୯୫୦ ଚୁକ୍ତି ଅନୁଯାୟୀ, ନେପାଳୀମାନେ କୌଣସି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ବିନା ଭାରତରେ କାମ କରିପାରିବେ, , ଏଥିପାଇଁ କୌଣସି ଭିସା କି ପାସପୋର୍ଟ ଆବଶ୍ୟକ ନାହିଁ । ରିପୋର୍ଟ କହୁଛି, ୩.୫ ନିୟୁତ ନେପାଳୀ ଭାରତରେ କାମ କରନ୍ତି କିମ୍ବା ବାସ କରନ୍ତି। ଦଶନ୍ଧି ଧରି ଚାଲିଥିବା ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଚୁକ୍ତି ଅନୁଯାୟୀ ନେପାଳର ୩୨ ହଜାର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଗୁର୍ଖା ସୈନିକ ଭାରତୀୟ ସେନାରେ ଅଛନ୍ତି। ନେପାଳ ଭାରତ ଏବଂ ଚୀନ୍ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ବଫର ରାଜ୍ୟ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ। ଯାହା ଭାରତ ଏବଂ ନେପାଳର ସଂପର୍କର ଗୁରୁତ୍ବକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ଏଥିସହିତ  ଭାରତ ନେପାଳର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ବାଣିଜ୍ୟିକ ଅଂଶୀଦାର। ଗତ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ, ଭାରତ ନେପାଳକୁ ୭. ୩୨ ବିଲିୟନ ଡଲାର ମୂଲ୍ୟର ସାମଗ୍ରୀ ରପ୍ତାନି କରିଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ଭାରତ ହିମାଳୟ କୋଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ଦେଶରୁ ୧.୨ ବିଲିୟନ ଡଲାର ମୂଲ୍ୟର ସାମଗ୍ରୀ ଆମଦାନୀ କରିଥିଲା। ୨୦୨୪ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ଭାରତର ରପ୍ତାନି ୭ ବିଲିୟନ ଡଲାର ଥିଲା ବେଳେ ଆମଦାନି ୦.୮୩୧ ବିଲିୟନ ଡଲାର ଥିଲା। ଏଥିସହିତ ଭାରତ ନେପାଳକୁ ସବୁଠାରୁ ପସନ୍ଦିତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମାନ୍ୟତା ଦେଇଛି। ନେପାଳର ମୋଟ ବାଣିଜ୍ୟର ୬୦ ପ୍ରତିଶତରୁ ଅଧିକ ଭାରତ ସହିତ ରହିଛି । ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଠାରୁ ତୈଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସବୁକିଛି ଭାରତରୁ ନେପାଳକୁ ଯୋଗାଣ କରାଯାଏ। ନେପାଳର ରପ୍ତାନିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ, ଭାରତ ସରକାର ରକ୍ସୌଲ ଏବଂ ହଳଦିଆ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଏକ୍ସପ୍ରେସୱେ ମଧ୍ୟ ନିର୍ମାଣ କରୁଛନ୍ତି। ଯାହା ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଗଭୀର ଆଦାନପ୍ରଦାନକୁ ଆହୁରି ମଜବୁତ୍ କରିବ ।

ଆଉ ଏବେ ନେପାଳରେ ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତା ଯୋଗୁଁ, ରକ୍ସୌଲ-ବୀରଗଞ୍ଜ ଏବଂ ସୋନାଲି-ଭୈରହୱା ଭଳି ସୀମାନ୍ତ ସ୍ଥାନରେ ଅସ୍ଥାୟୀ ଅବରୋଧ ହୋଇଛି। ଏହା ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ସାମଗ୍ରୀର ଯୋଗାଣରେ ବିଳମ୍ବ କରିଛି। ଭାରତୀୟ ରପ୍ତାନିକାରୀମାନେ ବିଶେଷ ଭାବରେ ନଷ୍ଟଶୀଳ ସାମଗ୍ରୀ, ଔଷଧ ଏବଂ ଶିଳ୍ପ ଇନପୁଟ୍ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତିତ। ଭାରତରୁ ନେପାଳକୁ ସାମଗ୍ରୀ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ସଡ଼କ ପଥରେ ପରିବହନ କରାଯାଏ। କାରଣ ନେପାଳ ଏକ ଭୂମିବେଷ୍ଟିତ ଦେଶ ଏବଂ ଏହାର କୌଣସି ସମୁଦ୍ର ବନ୍ଦର ନାହିଁ। ସବୁଠାରୁ ବ୍ୟସ୍ତତମ ବାଣିଜ୍ୟ ମାର୍ଗ ହେଉଛି ରକ୍ସୌଲ-ବୀରଗଞ୍ଜ କ୍ରସିଂ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ସୋନାଲି-ଭୈରହୱା, ଜୋଗବାନି-ବିରାଟନଗର ଏବଂ ନେପାଳଗଞ୍ଜ-ରୂପାଇଡିହାରୁ ମଧ୍ୟ ବାଣିଜ୍ୟ ହୁଏ। କିନ୍ତୁ ସଡ଼କ ପରିବହନ ଉପରେ ଅତ୍ୟଧିକ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ଯୋଗୁଁ ବାଣିଜ୍ୟରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହେବାର ଆଶଙ୍କା ରହିଛି।

ତେବେ ଜେନ ଜେଡଙ୍କ କ୍ରୋଧ ନେପାଳରେ ଏବେ ସରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଥିବା ବେଳେ ସୀମାରେ ଆମଦାନୀ ରପ୍ତାନୀ ହ୍ରାସ ପାଇଛି । ଏହାକୁ ନେଇ ଜଣେ ସରକାରୀ ଅଧିକାରୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ ନେପାଳ ସହିତ ବାଣିଜ୍ୟ ନେଇ ବର୍ତ୍ତମାନ ଚିନ୍ତାର କୌଣସି କାରଣ ନାହିଁ। ଭାରତ ସରକାର ପରିସ୍ଥିତି ଉପରେ କଡ଼ା ନଜର ରଖିଛି ଏବଂ ରପ୍ତାନି ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ପରିଷଦ ସହିତ କାମ କରୁଛି।