ସ୍ୱଦେଶୀ ‘ଆକାଶ’ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ବାୟୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ କ’ଣ? ପାକ୍ ଟାର୍ଗେଟକୁ କରୁଛି ଧ୍ୱଂସ..

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଭାରତୀୟ ସେନା ୮ ଏବଂ ୯ ମେ ରାତିରେ ଜମ୍ମୁ -କାଶ୍ମୀରର ଏଲଓସି ଏବଂ ପଶ୍ଚିମ ସୀମାରେ ପାକିସ୍ତାନ ଦ୍ୱାରା ହୋଇଥିବା ଡ୍ରୋନ ଆକ୍ରମଣର ମୁକାବିଲା ଆକାଶ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ବାୟୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ ସହିତ କରିଥିଲା। ଏହି ସ୍ୱଦେଶୀ ପ୍ରଣାଳୀ ସମସ୍ତ ଡ୍ରୋନ ଆକ୍ରମଣକୁ ବିଫଳ କରିଥିଲା । ଭାରତର ଆକାଶ ବାୟୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ ହେଉଛି ଏକ ପୃଷ୍ଠରୁ ଆକାଶ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର, ଯାହାକୁ ଏକକାଳୀନ ଅନେକ ଲକ୍ଷ୍ୟଭେଦ କରିବା ପାଇଁ ଡିଜାଇନ୍ କରାଯାଇଛି। ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରକୁ ପୂର୍ବତନ DRDO ବୈଜ୍ଞାନିକ ଡକ୍ଟର ପ୍ରହଲ୍ଲାଦ ରାମା ରାଓ ପନ୍ଦର ବର୍ଷର କଠିନ ପରିଶ୍ରମ ପରେ ବିକଶିତ କରିଥିଲେ। ଏହା ୨୦୧୪ ମସିହାରୁ ଭାରତୀୟ ସେନା ଏବଂ ବାୟୁସେନାରେ ନିୟୋଜିତ ହୋଇଛି। ଏହାର ଉନ୍ନତ ସଂସ୍କରଣ ଆକାଶ-ଏନଜି (ନେକ୍ସଟ ଜେନରେସନ) ୨୦୨୧ ମସିହାରେ ସାମିଲ ହୋଇଥିଲା।

ଆକାଶ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଦେଶର ଆଶା ପୂରଣ କରିପାରିଲା। ଏହା ଦେଖି ଡକ୍ଟର ରାମାରାଓ ବହୁତ ଖୁସି ହୋଇଛନ୍ତି। ସେ କହିଥିଲେ, “ମୋ ପିଲା(ଆକାଶ)କୁ ଏତେ ସଠିକତା ଏବଂ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଶତ୍ରୁର ଆକାଶ ଟାର୍ଗେଟକୁ ନିପାତ କରିବାର ଦେଖିବା ଜୀବନର ସବୁଠାରୁ ଖୁସିର ଦିନ। ଆକାଶ ଆଶାଠାରୁ ଅଧିକ କଲା।”

ଡକ୍ଟର ରାମା ରାଓଙ୍କୁ ଏବେ ୭୮ ବର୍ଷ ବୟସ। ଯେତେବେଳେ ‘ମିସାଇଲ୍ ମ୍ୟାନ୍’ତଥା ଦେଶର ପୂର୍ବତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଡକ୍ଟର ଏପିଜେ ଅବଦୁଲ କଲାମ ଆକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଥିଲେ, ସେ ଏହାର ସର୍ବକନିଷ୍ଠ ପ୍ରକଳ୍ପ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଥିଲେ।

ଆକାଶ ବାୟୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ ବିଶେଷତ୍ୱ:-

ରେଞ୍ଜ: 45-70 କିମି (ଆକାଶ-NG)
ଲକ୍ଷ୍ୟ: ଲଢ଼ୁଆ ବିମାନ, ଡ୍ରୋନ୍, କ୍ରୁଜ୍ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଏବଂ ବାଲିଷ୍ଟିକ୍ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର
ମାର୍ଗଦର୍ଶନ: ରାଡାର-ଆଧାରିତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ମାର୍ଗଦର୍ଶନ ଏବଂ ସକ୍ରିୟ ରାଡାର ହୋମିଙ୍ଗ (ଆକାଶ- ଏନଜି)
ଓ୍ବାରହେଡ: 60 କିଲୋଗ୍ରାମ ଉଚ୍ଚ-ବିସ୍ଫୋରକ (ନିଜ ସହିତ 60 କିଲୋଗ୍ରାମ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ବହନ କରିପାରିବ)
ସଠିକତା: 90-100% ଇଣ୍ଟରସେପ୍ସନ ହାର
ନିୟୋଜନ: ମୋବାଇଲ୍ ଲଞ୍ଚର୍, ଟ୍ୟାଙ୍କ୍ ଏବଂ ଟ୍ରକ୍ ରେ ନିୟୋଜନଯୋଗ୍ୟ, ଯାହା ଏହାକୁ ଗତିଶୀଳତା ପ୍ରଦାନ କରେ।
ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ କାଉଣ୍ଟରମେଜର୍ସ (ECCM): ଶତ୍ରୁଙ୍କ jamming ଏବଂ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ହସ୍ତକ୍ଷେପର ମୁକାବିଲା କରିବାର କ୍ଷମତା।
ସ୍ୱଦେଶୀକରଣ: 96% ରୁ ଅଧିକ ସ୍ୱଦେଶୀ ଉପାଦାନ, ଏହା “ମେକ୍ ଇନ୍ ଇଣ୍ଡିଆ”ର ପ୍ରତୀକ ଅଟେ।

‘ଆକାଶ’କୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଏବଂ ବିକାଶ ସଂଗଠନ (DRDO) ଦ୍ୱାରା ବିକଶିତ କରାଯାଇଥିଲା। DRDO ଦ୍ୱାରା ବିକଶିତ ‘ଆକାଶ’ ଏକ ମଧ୍ୟମ ଦୂରଗାମୀ ପୃଷ୍ଠରୁ ଆକାଶ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ। ଏହାକୁ DRDO ଦ୍ୱାରା ବିକଶିତ କରାଯାଇଛି ଏବଂ ଭାରତ ଡାଇନାମିକ୍ସ ଲିମିଟେଡ୍ ଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର।

ଶକ୍ତିଶାଳୀ’ଆକାଶ’ ବ୍ୟାଟେରୀ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପ୍ରଣାଳୀ ୧୮,୦୦୦ ମିଟର ଉଚ୍ଚତାରେ ୪୫ କିଲୋମିଟର ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିମାନକୁ ଟାର୍ଗେଟ କରିପାରିବ। ଏହା ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ, କ୍ରୁଜ୍ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଏବଂ ଆକାଶରୁ ଭୂମିକୁ ନିକ୍ଷେପ କରାଯାଉଥିବା କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଏବଂ ବାଲିଷ୍ଟିକ୍ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଭଳି ଆକାଶମାର୍ଗର ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ନିଷ୍କ୍ରିୟ କରିବାର କ୍ଷମତା ରଖେ।

ଏହାର ବେଗ 2.5 ମ୍ୟାକ୍ ଅର୍ଥାତ୍ 3087 କିମି/ଘଣ୍ଟା। ଆକାଶ-ଏନଜି ଅର୍ଥାତ୍ ଆକାଶ ନ୍ୟୁ ଜେନରେସନ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ହେଉଛି, ଏକ ଭୂମିରୁ ଆକାଶରେ ମାରୁଥିବା କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର। ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟଭେଦ 40 ରୁ 80 କିଲୋମିଟର। ଏହା ଏକ ସକ୍ରିୟ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକାଲି ସ୍କାନଡ୍ ଆରେ (AES) ମଲ୍ଟି-ଫଙ୍କସନ୍ ରାଡାର ସହିତ ସଜ୍ଜିତ ଯାହା ଏକାଧିକ ଶତ୍ରୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର କିମ୍ବା ବିମାନକୁ ଏକକାଳୀନ ସ୍କାନ କରିପାରିବ।

‘ଆକାଶ’ର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ବିଶେଷତ୍ୱ ​​ହେଉଛି ଏହାକୁ ଯେକୌଣସି ସ୍ଥାନକୁ ନେଇହେବ। ଏହାକୁ ଟ୍ରକ୍ କିମ୍ବା ଟ୍ୟାଙ୍କ ଭଳି ଯାନବାହନ ମାଧ୍ୟମରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରେଖା କିମ୍ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସୀମା ପାର କରି ପରିବହନ କରାଯାଇପାରିବ।

‘ଆକାଶ’ରେ ଗୋଟିଏ ରାଜେନ୍ଦ୍ର 3D ପ୍ୟାସିଭ୍ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ସ୍କାନ୍‌ ହୋଇଥିବା ଆରେ ରାଡାର ଏବଂ ଚାରୋଟି ଲଞ୍ଚର୍ ରହିଛି। ଏଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକରେ ତିନୋଟି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଅଛି। ଏଗୁଡ଼ିକ ସମସ୍ତ ପରସ୍ପର ସହିତ ଜଡିତ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟାଟେରୀ ୬୪ଟି ଟାର୍ଗେଟକୁ ଟ୍ରାକ୍ କରିପାରିବ ଏବଂ ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ୧୨ଟି ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରିପାରିବ।

ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆକାଶ ଲଞ୍ଚରରେ ତିନୋଟି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଅଛି। ଏଗୁଡ଼ିକ ‘ଫାୟାର ଆଣ୍ଡ ଫର୍ଗେଟ୍’ ମୋଡ୍‌ରେ କାମ କରନ୍ତି। ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଫୁଟ ଲମ୍ବ ଏବଂ ୭୧୦ କିଲୋଗ୍ରାମ ଓଜନର। ଏହାର କେବଳ ଓ୍ବାର ହେଡର ଓଜନ ୬୦ କିଲୋଗ୍ରାମ। ଏହି ସିଷ୍ଟମଟି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ୱୟଂଚାଳିତ।

ଏହି ସିଷ୍ଟମ ଏକକାଳୀନ ଅନେକ ବିପଦର ମୁକାବିଲା କରିପାରିବ। ଏହା ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀରେ କିମ୍ବା ଏକାକୀ ମଧ୍ୟ କାମ କରିପାରିବ। ଏହା ବିଭିନ୍ନ ସେନ୍ସରରୁ ସୂଚନା ନେଇଥାଏ ଏବଂ ବିପଦ ଚିହ୍ନଟ କରିଥାଏ। ଏହାଦ୍ବାରା  ଗୋଟିଏ ସମୟରେ ଅନେକ ବିପଦକୁ ଟାର୍ଗେଟ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଏ।

ଏହା jammingକୁ ରୋକିବାରେ ସକ୍ଷମ। jamming ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଶତ୍ରୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର ସିଗନାଲକୁ ଜାମ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥାଏ । ଆକାଶ ହେଉଛି ଭାରତର ଏକୀକୃତ ମାନବହୀନ ବାୟୁ ପ୍ରଣାଳୀ ଗ୍ରୀଡ୍, ଯାହା ରୁଷ ନିର୍ମିତ S-400 ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିମାନ ବିରୋଧୀ ଅସ୍ତ୍ର ସହିତ ମିଶି ଏକ ଢାଲ ଗଠନ କରେ ଯାହା ଶତ୍ରୁକୁ ପରାସ୍ତ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ।