ଇମ୍ଫାଲ: ମଣିପୁରରେ ପୁଣି ଥରେ ବଢିଯାଇଛି ଦୁଇ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦ। ମଣିପୁର ବିଧାନସଭାର ୧୦ ଜଣ ବିଧାୟକ ସମଗ୍ର ରାଜ୍ୟରେ ଏଏଫଏସପିଏ (AFSPA) କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାକୁ ଦାବି କରିଛନ୍ତି। ମଣିପୁରର ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳ ଏହି ନିୟମକୁ ବିରୋଧ କରି ନିଆଁରେ ଜଳୁଛି। ସୋମବାର ହଜାର ହଜାର ମହିଳା ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ବିରୋଧରେ ଏକ ବିକ୍ଷୋଭ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଛନ୍ତି। ତେବେ ଏହି AFSPA କଣ? ଯାହାକୁ ନେଇ ମଣିପୁରରେ ଅନେକ ବିବାଦ ଚାଲିଛି।
ଏଏଫଏସପିଏ ହେଉଛି ସଶସ୍ତ୍ର ବାହିନୀର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଶକ୍ତି ଆଇନ। ଏହି ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ସେନାକୁ ବିଶେଷ କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି। କିନ୍ତୁ ଏହି କ୍ଷମତାର ଅପବ୍ୟବହାର ହେବାର ଅନେକ ଅଭିଯୋଗ ମଧ୍ୟ ଆସିଛି। ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ, ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା AFSPA କ’ଣ ଏବଂ ସେନା କେଉଁ ବିଶେଷ କ୍ଷମତା ପାଇଥାଏ।
AFSPA କ’ଣ?
AFSPA ଯଥା ସଶସ୍ତ୍ର ବାହିନୀ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଶକ୍ତି ଆଇନ ଭାରତୀୟ ସେନା ଏବଂ ସାମରିକ ସାମରିକ ବାହିନୀକୁ ବିଶେଷ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରେ, ଯାହା ସେହି ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଶେଷ ଭାବରେ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଯାହା ଅନୈତିକ ଏବଂ ବେଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ଯଦି ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଯାଏ, AFSPA ହେଉଛି ଏକ ନିୟମ ଯାହା ଉଗ୍ରବାଦ, ଆତଙ୍କବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ କିମ୍ବା ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ହିଂସା ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି ରହିଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଛି। ଏହା ୧୯୫୮ ମସିହାରେ ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳ ରାଜ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ପରେ ଏହା କାଶ୍ମୀର ସମେତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ନିୟମ ସେନାକୁ ସେହି ଅଞ୍ଚଳରେ ସଶସ୍ତ୍ର ବାହିନୀ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଏବଂ ସନ୍ଦେହଜନକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ବିରୋଧରେ କଠୋର କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ସଶକ୍ତ କରିଥାଏ।
AFSPA ଅଧୀନରେ ସେନା କେଉଁ ଛାଡ ପାଇଥାଏ?
AFSPA ଅଧୀନରେ, ଭାରତୀୟ ସେନା କିଛି ବିଶେଷ ଅଧିକାର ପାଆନ୍ତି ଯାହା ସାଧାରଣ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଉପଲବ୍ଧ ନୁହେଁ। ଯେଉଁଠାରେ ଅସ୍ୱାଭାବିକ ପରିସ୍ଥିତି ଘଟେ ସେହି ଅଞ୍ଚଳରେ ସୁରକ୍ଷା ବଜାୟ ରଖିବା ଏହି ନିୟମ ଲାଗୁ କରାଯାଏ।
ଗିରଫ କରିବାର କ୍ଷମତା: AFSPA ଅଧୀନରେ, ସନ୍ଦିଗ୍ଧମାନଙ୍କୁ ଗିରଫ କରିବାର କ୍ଷମତା ଅଛି ଯାହାକୁ ସେମାନେ ଆତଙ୍କବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ବୋଲି ସନ୍ଦେହ କରୁଛନ୍ତି। ବିନା ୱାରେଣ୍ଟରେ ଯେକୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଗିରଫ କରିବାର ସେନାର ଅଧିକାର ଅଛି ଏବଂ ଏହି ଗିରଫ ଯେକୌଣସି କୋର୍ଟରେ କରାଯାଇପାରିବ।
ଗୁଳି ଚଳାଇବା ଅଧିକାର: ଯଦି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଆତଙ୍କବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ଜଡିତ କିମ୍ବା ସୈନିକ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରେ, ତେବେ ସେନା କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଗୁଳି ଚାଳନା ଅଧିକାର ଅଛି। ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନ ବିପଦରେ ନହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ଅଧିକାର ରହିଥାଏ।
ସ୍ଥାୟୀ ସନ୍ଧାନ ଏବଂ ଜବରଦଖଲ କ୍ଷମତା: AFSPA ଅଧୀନରେ ବେଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସ୍ଥାନରେ ସେନା ଘର, ଦୋକାନ ଏବଂ ଯାନବାହାନ ଖୋଜିବାର କ୍ଷମତା ପାଇଥାଏ। ଏହା ଅଧୀନରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର, ବିସ୍ଫୋରକ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସନ୍ଦେହଜନକ ଜିନିଷ ଜବତ କରାଯାଇପାରେ।
ସାମରିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଇନ ପାଳନ: AFSPA ସହିତ, ସ୍ଥାନୀୟ ଆଇନ ଅପେକ୍ଷା ସୈନ୍ୟ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ପାଆନ୍ତି। ଆଇନ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରିବା କିମ୍ବା ଉଗ୍ରବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ବନ୍ଦ କରିବା ପାଇଁ ସେନା ଉଗ୍ରବାଦୀମାନଙ୍କର ସାମରିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିବାର ଅଧିକାର ରହିଛି।
ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନରୁ ପ୍ରତିରୋଧ: ଯେତେବେଳେ AFSPA ବଳବତ୍ତର ହୁଏ, ସୈନିକମାନେ ସାଧାରଣ ନ୍ୟାୟିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ମୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି। ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଯେ ସେମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ସାଧାରଣ ନ୍ୟାୟିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଧୀନ ନୁହେଁ, ସେମାନଙ୍କୁ ଶୀଘ୍ର ଏବଂ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଦେଇଥାଏ।
ମଣିପୁରରେ AFSPA ବିବାଦ
ଗତ କିଛି ଦିନ ହେବ ମଣିପୁରରେ AFSPA କୁ ନେଇ ବଡ ବିରୋଧ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯାଉଛି। ରାଜ୍ୟରେ ହିଂସା ଏବଂ ଜାତି ବିବାଦ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ପରେ ମଣିପୁର ସରକାର ରାଜ୍ୟର କେତେକ ସ୍ଥାନରେ AFSPA କୁ ପୁନଃ ଲାଗୁ କରିଛନ୍ତି। ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକ ତଥା ବହୁ ମାନବାଧିକାର ସଂଗଠନ ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରି କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ସେନାର କାର୍ଯ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ କଠୋର ହୋଇପାରେ ଏବଂ ନାଗରିକଙ୍କ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଉଲ୍ଲଂଘନ ହୋଇପାରେ।
ନିକଟରେ ମଣିପୁରରେ ଘଟିଥିବା ଘଟଣା ପରେ AFSPA ବିରୋଧରେ ସ୍ୱର ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଉଛି ଏବଂ ଏହା ବିରୋଧରେ ଆଇନର ସମୀକ୍ଷା ପାଇଁ ଦାବି ରହିଛି। ଅନେକ ସଂଗଠନ ଏବଂ ନାଗରିକ ଅଧିକାର କର୍ମୀ ଏହି ନିୟମକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ବୋଲି ବିବେଚନା କରନ୍ତି, ଯାହା ବେଳେବେଳେ ଅତ୍ୟାଚାରର କାରଣ ହୋଇପାରେ।