ଲଳିତ ମୋହନ ମିଶ୍ରଙ୍କ ବିଶେଷ ସ୍ତମ୍ଭ ‘ଚେତନାର ଚୌହଦୀ’
ଜଣେ ସାଧୁ ଥିଲେ, ଥରେ ସେ ଏକ କୃଷକ ଘରକୁ ଯାଇଥିଲେ । କୃଷକଟି ତାଙ୍କୁ ବହୁତ ସେବା କଲା । ସାଧୁ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରତିଦିନ ନାମ ଜପ କରିବାର କିଛି ନିୟମ କହିଲେ । କୃଷକଟି କହିଲା, ପ୍ରଭୁ! ମୁଁ ସମୟ ପାଇ ପାରୁନାହିଁ । ସାଧୁ କହିଲେ- ଦୟାକରି ପ୍ରତିଦିନ ଠାକୁରଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଦର୍ଶନ କରନ୍ତୁ । କୃଷକ କହିଲା, ମୁଁ ଚାଷ ଜମିରେ ରୁହେ । ଠାକୁରଙ୍କର ମୂର୍ତ୍ତି ଗାଁ ମନ୍ଦିରରେ । ମୁଁ କିପରି ଦର୍ଶନ କରିବି? ସାଧୁ ତାଙ୍କୁ କିଛି ନୀତି ନିୟମ ଉପରେ ଅନେକ ଉପାୟ ବିତାଇଲେ । କିନ୍ତୁ ସେ କହିଲେ, ମୁଁ ଏହା କରିପାରିବି ନାହିଁ ।
କ୍ଷେତରେ କାମ କରିବାକୁ ମୋତେ ସମୟ ମିଳୁ ନାହିଁ । ରୁଦ୍ରାକ୍ଷ ମାଳ ଜପ କରିବାକୁ ମୋର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ସମୟ ନାହିଁ । ମୋର ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଲାଳନପାଳନ କରିବାକୁ ପଡିବ । ମୁଁ ତୁମ ପରି ସାଧୁ ସନ୍ଥ ନୁହେଁ । ସାଧୁ କହିଲେ, ତୁମେ କଣ କରିପାରିବ? କୃଷକଟି କହିଲା – ପଡ଼ୋଶୀରେ ଜଣେ କୁମ୍ଭାର ଅଛି । ମୋର ତାଙ୍କ ସହ ବନ୍ଧୁତା ଅଛି । ମୋର ଚାଷ ଜମି ପାଖରେ ତାଙ୍କର ଜମି, ଏବଂ ତାଙ୍କର ଘର ମୋର ଘର ପାଖରେ । ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରତିଦିନ ଥରେ ଦେଖେ । ସାଧୁ କହିଲେ, ଠିକ ଅଛି । ତୁମେ ତାଙ୍କୁ ନ ଦେଖି ଖାଅ ନାହିଁ । କୃଷକଟି ସ୍ୱୀକାର କଲା । ଠିକ୍ ଅଛି ସେହିପରି କର । ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବାକୁ ଦେଲେ, ସେ ପାଚେରୀ ବାଡ଼ ଉପରକୁ ଚଢି କୁମ୍ଭାରକୁ ଦେଖି ଭୋଜନ କଲା । ଏହି ନିୟମରେ, ସେ ନିଶ୍ଚିତ ଯେ ପ୍ରତିଦିନ କୃଷକ ଜମିକୁ ଯିବାକୁ ପଡିବ । ତେଣୁ ଶୀଘ୍ର ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ, ଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ ବାଡ଼ ଉପରକୁ ଯାଇ କୁମ୍ଭାରକୁ ଦେଖେ । କିନ୍ତୁ ଦିନେ କୁମ୍ଭାର ନ ଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ସେ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ ଯେ, ସେ ମାଟି ଖୋଳିବାକୁ ବାହାରକୁ ଯାଇଛନ୍ତି ।
କୃଷକଟି କହିଲା – ଅନ୍ତତଃ ପକ୍ଷେ ଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ଦେଖିବା ଉଚିତ୍ । କୃଷକ ତାଙ୍କୁ ଦେଖିବା ପାଇଁ ଖୋଜିଲେ । ବିଭିନ୍ନ ଧନ ରତ୍ନ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥିବା ଏକ ହାଣ୍ଡି, ମାଟି ଖୋଳିବା ସମୟରେ କୁମ୍ଭାର ପାଇଲା । ସେ ଭାବିଲା, ଯଦି କେହି ଦେଖିଦେବ ଅସୁବିଧା ହେବ । କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ସାମ୍ନାରେ କୃଷକ । କୁମ୍ଭାରଟି କୃଷକକୁ ଦେଖିବା ପରେ ଦୌଡ଼ିଲା । କୁମ୍ଭାର ଭାବିଲା, ସେ ହାଣ୍ଡି ଦେଖି ଦେଇଛି । କୁମ୍ଭାର କହିଲା, ତୁମର ଅଧା ମୋର ଅଧା । କିନ୍ତୁ କାହାକୁ କିଛି କୁହ ନାହିଁ । କୃଷକର ମନକୁ ଚିନ୍ତା ଆସିଲା । ସାଧୁଙ୍କ ନିୟମ ଗ୍ରହଣ କରିବାରେ ବହୁତ କିଛି ଲାଭ ଅଛି । ଯଦି ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ସର୍ବଦା ମାନିବି, ତେବେ ବହୁତ କିଛି ପାଇବି । ଏହିପରି ଚିନ୍ତା କରି କୃଷକ ଏବଂ କୁମ୍ଭାର ଉଭୟ ଭଗବାନଙ୍କ ଭକ୍ତ ହେଲେ ।