ଫୋବିଆ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ଠିକ୍ ହୋଇପାରିବ କି?

ଭୁବନେଶ୍ବର:କିଏ ଅବା ଭୟ କରେ ନାହିଁ? ସମସ୍ତେ ଭୟ କରନ୍ତି, କିନ୍ତୁ କିଛି ଲୋକଙ୍କ ଭୟ ଏକ ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କରିଯାଏ ଯାହାକୁ ଫୋବିଆ କୁହାଯାଏ। ଫୋବିଆ ଏକ ସାଧାରଣ ଭୟ ନୁହେଁ, ଏହା ଏକ ମାନସିକ ଅବସ୍ଥା। କେତେକ ସମୟରେ ଆମେ କୌଣସି ଜିନିଷକୁ ବହୁତ ଭୟ କରୁ। ଯେପରିକି କିଛି ଲୋକ ଉଚ୍ଚତାକୁ ଭୟ କରନ୍ତି। କିଏ ପାଣିକୁ ଭୟ କରେ, କିଏ ଅନ୍ଧାରକୁ ଏବଂ କିଏ ଭିଡ଼କୁ। ଏହି ଭୟ ଧୀରେ ଧୀରେ ଆମ ଜୀବନକୁ କବଳିତ କରିଦିଏ।

ଅନେକ ସମୟରେ ଆମେ ସେହି ଭୟକୁ ଏଡାଇବା ପାଇଁ ସେହି ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକଠାରୁ ଦୂରତା ବଜାୟ ରଖୁ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଯଦି କେହି ଲିଫ୍ଟରେ ଚଢ଼ିବାକୁ ଭୟ କରନ୍ତି, ତେବେ ସେ ସିଡ଼ି ଚଢ଼ିବା ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି। ଯଦି କେହି ଭିଡ଼ରେ ନର୍ଭସ ହୋଇଯାଆନ୍ତି, ତେବେ ସେ ପାର୍ଟି କିମ୍ବା ବିବାହ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଏଡାଇବା ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି। ଯେତେବେଳେ ଏହି ଭୟ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରେ, ସେତେବେଳେ ଏହାକୁ ଫୋବିଆ କୁହାଯାଏ।

ଏହି ଭୟର ମୂଳ ପ୍ରାୟତଃ ଆମ ମସ୍ତିଷ୍କରେ ଥାଏ। ଏହା କିଛି ପିଲାଦିନର ଅନୁଭବ ସହିତ ଜଡିତ ହୋଇଥାଏ ଅବା କୌଣସି ଦୁର୍ଘଟଣା କିମ୍ବା ଖରାପ ସ୍ମୃତି ଏହାର କାରଣ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଭୟକୁ ବୁଝିବା ଏବଂ ଦୂର କରିବା ସହଜ ନୁହେଁ କିନ୍ତୁ ଏହା ଅସମ୍ଭବ ମଧ୍ୟ ନୁହେଁ। କିନ୍ତୁ ଏଥିପାଇଁ ସଠିକ୍ ଚିକିତ୍ସା ଆବଶ୍ୟକ। ତେବେ ଏକ୍ସପୋଜର୍ ଥେରାପି କାମରେ ଆସେ।

ଏକ୍ସପୋଜର୍ ଥେରାପି କ’ଣ?

ଏହା ଏକ ପ୍ରକାରର ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ୱିକ ଚିକିତ୍ସା ଯାହା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଧୀର ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଉପାୟରେ ତାଙ୍କର ଭୟ ସହିତ ପରିଚିତ କରାଏ। ଅର୍ଥାତ୍, ଯଦି କେହି ଅନ୍ଧାରକୁ ଭୟ କରନ୍ତି, ତେବେ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଥମେ କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ହାଲୁକା ଅନ୍ଧାରରେ ରଖାଯାଏ। ତା’ପରେ ଧୀରେ ଧୀରେ ଅନ୍ଧାରର ସମୟ ଏବଂ ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧି ପାଏ। ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏତେ ଧୀରେ ଘଟେ ଯେ ମସ୍ତିଷ୍କ ସେହି ଭୟକୁ ମୁକାବିଲା କରିବା ପାଇଁ ସମୟ ପାଏ ଏବଂ ଧୀରେ ଧୀରେ ଶରୀର ସେହି ଭୟକୁ ଏକ ସାଧାରଣ ପରିସ୍ଥିତି ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଶିଖେ।

ସିଷ୍ଟମେଟିକ୍ ଡିସେନସିଟିଲାଇଜେସନ୍
-ଚିକିତ୍ସକମାନେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସୁବିଧା ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ାନ୍ତି। ଆରମ୍ଭରେ, କେବଳ ସେହି ଭୟକୁ କଳ୍ପନା କରାଯାଏ। ତା’ପରେ ଭିଡିଓ କିମ୍ବା ଚିତ୍ର ଦେଖାଯାଏ। ଏହା ପରେ, ବାସ୍ତବ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଭୟର ସାମ୍ନା କରାଯାଏ। ଏହାକୁ ‘ସିଷ୍ଟମେଟିକ୍ ଡିସେନସିଟିଲାଇଜେସନ୍’ କୁହାଯାଏ।

-ଏକ୍ସପୋଜର ଥେରାପିରେ ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ହେଉଛି ବୃତ୍ତିଗତ ସାହାଯ୍ୟ ନେବା। ତାଲିମ ବିନା ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ନିଜେ କରିବା ଦ୍ଵାରା ବିପରୀତ ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିପାରେ। ଅନେକ ସମୟରେ ଲୋକମାନେ ହଠାତ୍ ସେମାନଙ୍କର ଭୟର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଏହା ମନ ଉପରେ ଖରାପ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ।

-ଏହି ଚିକିତ୍ସାର ପ୍ରଭାବ ଧୀରେ ଧୀରେ ଦେଖାଯାଏ। ଆରମ୍ଭରେ ଭୟ ବଢ଼ିପାରେ କିନ୍ତୁ କିଛି ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅନୁଭବ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରେ। ଆତ୍ମବିଶ୍ୱାସ ଫେରି ଆସିବା ଆରମ୍ଭ କରେ ଏବଂ ଅସମ୍ଭବ ମନେ ହେଉଥିବା ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକ ଏବେ ସ୍ୱାଭାବିକ ମନେ ହୁଏ।

ଏକ୍ସପୋଜର ଥେରାପି ଭଳି ବୈଜ୍ଞାନିକ କୌଶଳ ସାହାଯ୍ୟରେ, ଆପଣ ସେହି ଭୟକୁ ଦୂର କରିପାରିବେ।