ଲଳିତ ମୋହନ ମିଶ୍ରଙ୍କ ବିଶେଷ ସ୍ତମ୍ଭ ‘ଚେତନାର ଚୌହଦୀ’
ନିଷ୍କାମ ଓ ପରୋପକାର ରତ, ବିଷୟ ବାସନା ଓ ସୁଖଭୋଗରେ ଯେ ସମ୍ଭନ୍ଧ ରଖେ ନାହିଁ ସେ ତ୍ୟାଗୀ । କାମ୍ୟକର୍ମ ସବୁକୁ ତ୍ୟାଗ କରିବା ହେଉଛି ସନ୍ୟାସ ଏବଂ ସକଳ କର୍ମର ଫଳତ୍ୟାଗକୁ ‘ତ୍ୟାଗ’ କୁହାଯାଏ । ତ୍ୟାଗ ତିନି ପ୍ରକାର – ସାତ୍ତ୍ଵିକ, ରାଜସିକ ଓ ତାମସିକ । ଆସକ୍ତି ଓ ଫଳ ପ୍ରାପ୍ତିର ମୋହ ତ୍ୟାଗ କରି, କରାଯାଉଥିବା ଶାସ୍ତ୍ରବିହିତ କର୍ମକୁ ‘ସାତ୍ତ୍ଵିକ ତ୍ୟାଗ’ କୁହାଯାଏ । ସକଳ ସାଂସାରିକ କର୍ମକୁ ଦୁଃଖ ଦାୟକ ଭାବେ ବିବେଚନା କରି , ଶାରୀରିକ କ୍ଲେଶ ଓ ଭୟରେ ତ୍ୟାଗ କରାଯାଉଥିବା ସାଂସାରିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କର୍ମକୁ ‘ରାଜସିକ ତ୍ୟାଗ’ କୁହାଯାଏ । ନିତ୍ୟ କର୍ମ ଭଳି ଜୀବନ ଧାରଣ ପାଇଁ କରାଯାଉଥିବା ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ କର୍ମକୁ ତ୍ୟାଗ କରିବା ଅନୁଚିତ୍ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ମୋହ ବଶତଃ ବା ସାଂସାରିକ ଫଳ ପ୍ରାପ୍ତି ଆଶାରେ ତ୍ୟାଗ କରାଯାଉଥିବା ନିୟତ କର୍ମକୁ ‘ତାମସିକ ତ୍ୟାଗ’ କୁହାଯାଏ । ଯିଏ ତ୍ୟାଗ କରେ, ସେ ଜଗତର ସମସ୍ତ ଗୌରବ ହାସଲ କରେ ।
ଥରେ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷି ନାରଦ ଅରଣ୍ୟରେ ଯିବା ବେଳେ ଏକ ଘଞ୍ଚ ଛାଇ ଥିବା ପାଳଧୁଆ ବୃକ୍ଷ ତଳେ ବିଶ୍ରାମ ନେଲେ । ନାରଦ ସେହି ବୃକ୍ଷର ଶୀତଳ ଛାଇରେ ବିଶ୍ରାମ ନେଇ ବହୁତ ଖୁସି ହେଲେ । ବୃକ୍ଷର ମହିମାକୁ ପ୍ରଶଂସା କଲେ । ସେ ତାଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ .. ବୃକ୍ଷର ନିୟମାନୁଯାୟୀ ତୁମେ ଏତେ ମହାନ୍ କିପରି ହେଲ ? ପବନ ତୁମକୁ କାହିଁକି ନଷ୍ଟ କରିପାରୁ ନାହିଁ ? ଗଛଟି ହସି କହିଲା – ପ୍ରଭୁ ! ମୋତେ ନଷ୍ଟଭ୍ରଷ୍ଟ କରିବା ପାଇଁ ତାର ଶକ୍ତି ନାହିଁ । ନାରଦ ଅନୁଭବ କଲେ ଯେ ପାଳଧୁଆ ଗଛର କମ୍ ଗର୍ବ ନାହିଁ ? ଏହାପରେ ସେ ସୁରଲୋକକୁ ଗଲେ । ସୁରପୁରରେ ଯାଇ ନାରଦ ପବନଙ୍କୁ ସମସ୍ତ କଥା କହିଲେ ।
ପବନ ଦେବତା ଅପମାନିତ ହୋଇ ବୃକ୍ଷକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରିବା ଝଡ ସୃଷ୍ଟି କଲେ । ପାଳଧୁଆ ବୃକ୍ଷ ମହାନ୍ ଦୟାଳୁ ଏବଂ ଜ୍ଞାନୀ ଥିଲା । ସେ ଭବିଷ୍ୟତର ସଙ୍କଟ ବିଷୟରେ ପୂର୍ବ ସୂଚନା ପାଇଥିଲା । ଗଛଟି ତୁରନ୍ତ ନିଜକୁ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଏକ ଉପାୟ ଖୋଜିଲା । ସେ ତାର ସମସ୍ତ ପତ୍ରକୁ ଛଡ଼ାଇ ଥୁଣ୍ଟା ପରି ଠିଆ ହେଲା । ପବନ ଆସିଲା, ଯେତେ ଚେଷ୍ଟା କଲା କିନ୍ତୁ ବୃକ୍ଷର କିଛି ନଷ୍ଟ କରିପାରିଲା ନାହିଁ । ଶେଷରେ ତାଙ୍କୁ ନିରାଶ ହୋଇ ହେବାକୁ ପଡିଲା । କିଛି ଦିନ ପରେ, ନାରଦ ସେହି ଗଛର ଭଲମନ୍ଦ ଜାଣିବା ପାଇଁ ସେହି ମାର୍ଗରେ ଆସିଲେ କିନ୍ତୁ ସେଠାରେ ସେ ଗଛଟି ସବୁଜିମା ହୋଇ ଛିଡା ହୋଇଛି । ଏଥିରେ ନାରଦ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେଲେ।
ସେ ପାଳଧୁଆ ବୃକ୍ଷକୁ ପଚାରିଲେ- ପବନ ତାର ସମସ୍ତ ଶକ୍ତି ପ୍ରୟୋଗ କରି ଉଚ୍ଛେଦ କରି ପାରିଲା ନାହିଁ। ଏହାର ରହସ୍ୟ କ’ଣ ? ବୃକ୍ଷଟି ନାରଦଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରି ନମ୍ର ଭାବରେ କହିଲା ! ମୋର ବହୁତ ଗୌରବ ଅଛି, କିନ୍ତୁ ମୁଁ କୌଣସି ଥିରେ ଆକର୍ଷିତ ନୁହେଁ । ମୁଁ ଦୁନିଆର ସେବା ପାଇଁ ଏତେଗୁଡ଼ିଏ ପତ୍ର ପିନ୍ଧିଛି, କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ବି ମୋର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭବ ହୁଏ, ମୁଁ ବିନା ଦ୍ୱିଧାରେ ଏହି ସମସ୍ତ ମହିମା ତ୍ୟାଗ କରେ । ମୁଁ ମୋ ପାଇଁ ଗର୍ବିତ ନୁହେଁ । ମୁଁ ଅନ୍ୟର ସେବା ପାଇଁ ଗର୍ବିତ । ସେଥିପାଇଁ ମୋର ପବନ ଅପେକ୍ଷା ଶକ୍ତି ଅଧିକ। ତୁମେ ଦେଖ ଯେ ସମାନ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ କର୍ମ ଯୋଗ ହେତୁ ମୁଁ ପୂର୍ବ ପରି ଠିଆ ହୋଇଛି । ଦୁନିଆରେ ଧନ ରହିବା, ଧନୀ ହେବା ଖରାପ ନୁହେଁ। କିନ୍ତୁ ଧନର ଗର୍ବରେ ଗର୍ବିତ ହୋଇ ହୀନ ବୁଦ୍ଧି ଆଚରଣ କରିବା ସବୁଠାରୁ ଖରାପ ଗୁଣ ।
ସରକାରୀ ବାଳିକା ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟ
ଚନ୍ଦ୍ରଗିରି, ଗଜପତି