ଭୁବନେଶ୍ଵର: ପ୍ରତ୍ୟକଙ୍କ ଘରେ ସାବୁନର ବ୍ୟବହାର ତ ନିଶ୍ଚୟ ହେଉଥିବ । ଶରୀର ପାଇଁ, ବାସନ ମାଜିବା ପାଇଁ, ପୋଷାକ ସଫା କରିବା ପାଇଁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ସାବୁନ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । କିନ୍ତୁ କଣ ଆପଣ ଜାଣନ୍ତି କି ସର୍ବପ୍ରଥମେ ସାବୁନ୍ କେଉଁଠାରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ କିଏ ଏହାର ଉଦଭାବନ କରିଥିଲେ । ତେବେ ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ସେ ବିଷୟରେ…
ଆମେରିକୀୟ କ୍ଲିନିଂ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟର ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ, ପ୍ରାଚୀନ ବାବିଲ ସଭ୍ୟତାର ହଜାରେ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ସାବୁନ ବ୍ୟବହାର ହେବାର ପ୍ରମାଣ ମିଳିଛି। ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ ମାନେ ପ୍ରମାଣ ପାଇଛନ୍ତି ଯେ, ପ୍ରାଚୀନ ବାବିଲୀୟମାନେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୨୮୦୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସାବୁନ୍ କିପରି ତିଆରି କରିବେ ଜାଣିଥିଲେ । କାରଣ ସେହି ସମୟର ମାଟି ସିଲିଣ୍ଡରରେ ସାବୁନ ପରି ସାମଗ୍ରୀ ମିଳିଥିଲା | ଏହା ଉପରେ ଲେଖା ଥିଲା ଯେ, “ଆମେ ସଫା କରିବା ପାଇଁ ‘ପାଉଁଶ ସହିତ ଫୁଟାଯାଇଥିବା ଚର୍ବି’ (ସାବୁନ୍ ତିଆରି କରିବାର ଏକ ପଦ୍ଧତି) ବ୍ୟବହାର କରୁ ।“
ପୁରାତନ ରେକର୍ଡଗୁଡିକରୁ ଏହା ମଧ୍ୟ ଜଣାପଡେ ଯେ, ପ୍ରାଚୀନ ମିଶରୀୟମାନେ ନିୟମିତ ଭାବେ ସ୍ନାନ କରୁଥିଲେ | ପ୍ରାୟ ୧୫୦୦ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବରୁ ଏକ ଡାକ୍ତରୀ ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟ୍ ଏବର୍ସ ପୋପିରସ୍ ରେ ପଶୁ ଏବଂ ବନସ୍ପତି ତେଲକୁ କ୍ଷାରୀୟ ଲୁଣ ସହିତ ମିଶ୍ରଣ କରି ସାବୁନ୍ ପରି ଏକ ପଦାର୍ଥର ପ୍ରସ୍ତୁତି ହୋଇଥିବା ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ଚର୍ମ ରୋଗର ଚିକିତ୍ସା ସହିତ ଏହା ଶରୀରକୁ ସଫା କରିବା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା ।
ଏହା ବ୍ୟତୀତ ପୋଷାକରୁ ତେଲ ଦାଗ ଏବଂ ମଇଳା ସଫା କରିବା ସାବୁନ ପ୍ରଥମେ ଚା ଏବଂ ପାଉଁଶ ମିଶାଇ ତିଆରି କରାଯାଇଥିଲା | କୁହାଯାଏ ଯେ ପ୍ରାୟ ୪ ହଜାର ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଯେତେବେଳେ ରୋମାନ୍ ମହିଳାମାନେ ଟାଇବର ନଦୀ କୂଳରେ ବସି ପୋଷାକ ଧୋଉଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ବଳି ଦିଆଯାଇଥିବା ପଶୁମାନଙ୍କର ଚର୍ବି ନଦୀର ଉପର ଭାଗରୁ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥିଲା। ଯାହା ନଦୀ କୂଳରେ ଥିବା ମାଟିରେ ଠୁଳ ହୋଇ ରହିଥିଲା । ଏହା ପରେ, ଯେତେବେଳେ ଏହା ପୋଷାକରେ ପ୍ରୟୋଗ ହେଲା, ସେତେବେଳେ ସେଥିରୁ ଏକ ନିଆରା ଉଜ୍ଜ୍ୱଳତା ବାହାରିଲା ।
ସୂଚନା ଅନୁଯାୟୀ, ସେହି ଚର୍ବି ସାପୋ ପର୍ବତରୁ ବୋହି ଆସିଥିଲା, ସେଥିପାଇଁ ସେହି ମାଟିର ନାମ ହେଲା ‘ସାବୁନ୍’ | ଏହିଠାରୁ ହିଁ ସାବୁନର ନାମ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିଲା । କହିରଖୁଛୁ ଯେ, ଚର୍ବି ଏବଂ ତେଲର ଫ୍ୟାଟି ଏସିଡ୍ ସାବୁନ୍ ତିଆରିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ | ଏହି ଏସିଡ୍ କୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କ୍ଷାର ସହିତ ମିଶ୍ରିତ କରାଯାଏ । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହେଉଥିବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦ୍ଵାରା ଯେଉଁ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ସେଗୁଡିକୁ ସରଫେସ୍ ଆକ୍ଟିଭ୍ ଏଜେଣ୍ଟ ବା ସର୍ଫାକ୍ଟାଣ୍ଟ କୁହାଯାଏ |
ଏହା ବ୍ୟତୀତ ସାବୁନରେ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଅଣୁ ଅଛି | ଗୋଟିଏ ହେଉଛି ଜଳ ପ୍ରେମୀ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଫିଲିକ୍ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ତେଲ ପ୍ରେମୀ ବା ହାଇଡ୍ରୋଫୋବିକ୍ | ହାଇଡ୍ରୋଫୋବିକ୍ ତେଲିଆ ମଇଳା ସହ ଯାଇ ଲାଗିଯାଏ । ପାଣି ଏହି ମଇଳାକୁ କପଡ଼ାରୁ ଅଲଗା କରିବା ପାଇଁ କାମ କରେ | ଯେତେବେଳେ ପୋଷାକକୁ ସଫା ପାଣିରେ ଧୁଆଯାଏ ସେତେବେଳେ ସାବୁନ ସହ ସେହି ମଇଳା ମଧ୍ୟ ଧୋଇ ହୋଇଯାଏ । ଯଦ୍ଵାରା କପଡାର ଚମକତା ପୁଣି ଫେରିଆସେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସାବୁନରେ କ୍ଷାର ବଦଳରେ ସୋଡିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍ସାଇଡ୍ କିମ୍ବା ପୋଟାସିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍ସାଇଡ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି । କିନ୍ତୁ ପୂର୍ବରୁ ଏଥିରେ ‘କାଠ ପାଉଁଶ ଲାଇ’ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା |