ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଭିସ୍ତା ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ଅନୁମତି ଦେଇ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ମୋଦୀ ସରକାରଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି। ତିନି ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ଖଣ୍ଡପୀଠ ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ୨-୧ରେ ଦେଇଛନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ ସଂପର୍କରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ମଧ୍ୟ ପରିବେଶ ମଞ୍ଜୁରୀକୁ ସମର୍ଥନ କରିଛନ୍ତି । ଏହା ସହିତ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଭିସ୍ତା ପାଇଁ ଇଣ୍ଡିଆ ଗେଟ୍ ଚାରିପାଖରେ ଥିବା ଜମି ବ୍ୟବହାରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବାପାଇଁ ସବୁଜ ସଙ୍କେତ ଦେଇଛନ୍ତି ।
ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଭିସ୍ତା ପ୍ରକଳ୍ପ ଅଧୀନରେ ନୂଆ ସଂସଦ ଗୃହ ସମେତ ଅନେକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କୋଠା ଦିଲ୍ଲୀରେ ନିର୍ମାଣ ହେବାକୁ ଯାଉଛି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ଗତ ମାସରେ ନୂତନ ସଂସଦର ମୂଳଦୁଆ ପକାଇଥିଲେ । ସେ ଏହାକୁ ଏକ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ଭାରତର ଦର୍ଶନର ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ଅଂଶ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ସ୍ୱାଧୀନତା ପରଠାରୁ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଏକ ଲୋକସଂସଦ ଗଠନ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ଅଦ୍ଭୁତ ସୁଯୋଗ ହେବ, ଯାହା ୨୦୦୨ରେ ସ୍ୱାଧୀନତାର ୭୫ତମ ବାର୍ଷିକୀ ଅବସରରେ ଏକ ‘ନୂତନ ଭାରତ’ର ଆବଶ୍ୟକତା ଏବଂ ଆକାଂକ୍ଷାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିବ ବୋଲି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କହିଛନ୍ତି। ।
ରାଜପଥ ଚାରିପାଖରେ ପ୍ରାୟ ଚାରି ବର୍ଗ ମିଟର ଅଞ୍ଚଳକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରିୟ ଭବନରୁ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀର ଇଣ୍ଡିଆ ଗେଟ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଉଥିବା ଅଞ୍ଚଳକୁ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଭିସ୍ତା କୁହାଯାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭବନ ଏବଂ ଇଣ୍ଡିଆ ଗେଟ୍ ସହିତ ସଂସଦ ଗୃହ, ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ସଚିବାଳୟର ଉତ୍ତର ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ବ୍ଲକ ଭଳି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟ୍ଟାଳିକା ଏହାର ଅଧୀନରେ ଅଛି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ବ୍ୟତୀତ ଦକ୍ଷିଣ ବ୍ଲକରେ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଏବଂ ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ଏବଂ ଉତ୍ତର ବ୍ଲକରେ ଗୃହ ଏବଂ ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ରହିଛି । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ବାସଭବନ, ଜାତୀୟ ସଂଗ୍ରହାଳୟ, ଜାତୀୟ ଅଭିଲେଖାଗାର, ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ଜାତୀୟ କଳା କେନ୍ଦ୍ର, ଉଦୟ ଭବନ, କୃଷି ଭବନ, ନିର୍ମାଣ ଭବନ ଏବଂ ଜବାହର ଭବନ ମଧ୍ୟ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଭିସ୍ତାର ଏକ ଅଂଶ । ଇଣ୍ଡିଆ ଗେଟ୍ (ବିକାନର୍ ହାଉସ୍, ହାଇଦ୍ରାବାଦ ହାଉସ୍, ଜାମନଗର ହାଉସ୍ ଇତ୍ୟାଦି)ର ପୂର୍ବ ପ୍ରିନ୍ସଲି ଷ୍ଟେଟ୍ସର ଅଟ୍ଟାଳିକା ମଧ୍ୟ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଭିସ୍ତାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
୧୯୧୧ରୁ ୧୯୩୧ମଧ୍ୟରେ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ଏହାର ରାଜଧାନୀ କୋଲକାତାରୁ ଦିଲ୍ଲୀକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିବାବେଳେ ଏହି ସମୟରେ ଜଣାଶୁଣା ଇଂରାଜୀ ସ୍ଥପତି ଏଡୱିନ୍ ଲୁଟିନ୍ସ ଏବଂ ହେର୍ବର୍ଟ ବେକରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଏହି ଅଟ୍ଟାଳିକାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା । ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଭିସ୍ତା ପ୍ରକଳ୍ପ ଅଧୀନରେ ମୋଦୀ ସରକାର ଏହି ସମଗ୍ର ଅଞ୍ଚଳକୁ ପୁନଃ ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ବିରୋଧୀ ଦଳ ସମେତ ଏକ ବର୍ଗ ୨୦ ହଜାର କୋଟି ଟଙ୍କାର ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ବିରୋଧ କରୁଛନ୍ତି । ସାମ୍ପ୍ରତିକ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ଏବଂ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଉପରେ ଏହା ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଇଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସରକାର ଏହି ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକୁ ଖୋଲାଖୋଲିଭାବେ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରୁଛନ୍ତି ।
ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ସରକାର କିମ୍ବା ଏହାର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ ଯାହା କହିଛନ୍ତି ତାହା ହେଉଛି ସଂସଦ ଗୃହ ସମେତ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଭିସ୍ତା ସ୍ଥିତ ସମସ୍ତ କୋଠା ବର୍ତ୍ତମାନ ପୁରୁଣା ଏବଂ ତେଣୁ ସୁରକ୍ଷିତ ନୁହେଁ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ, ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଜନସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବିଭାଗ (ସିପିଡବ୍ଲ୍ୟୁଡି) ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୨୦ରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ ଦାଖଲ କରିଥିବା ଆଫିଡେଭିଟ୍ ଅନୁସାରେ ୨୦୨୬ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜନସଂଖ୍ୟା ଅନୁଯାୟୀ ସଂସଦରେ ଆସନ ବୃଦ୍ଧି ଉପରେ ଏକ ନିଷେଧାଦେଶ ରହିଛି, କିନ୍ତୁ ନିଷେଧାଦେଶ ଶେଷ ହେବା ପରେ ସିଟ୍ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିପାରେ ।
୧୯୭୧ ଜନଗଣନା ଆଧାରରେ ୧୯୭୭ରେ ଶେଷଥରପାଇଁ ସଂସଦର ଆସନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୭୧ ପରଠାରୁ ଦେଶର ଜନସଂଖ୍ୟା ଦ୍ୱିଗୁଣିତ ହୋଇଛି । କୁହାଯାଉଛି ଯେ ଏହି ସୀମା ଅନୁଯାୟୀ ଲୋକସଭାରେ ଆସନ ସଂଖ୍ୟା ୧୦୦୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଇପାରେ, ଯାହା ବର୍ତ୍ତମାନ ୫୪୩ । ସମାନ ଅନୁପାତରେ ରାଜ୍ୟସଭା ଆସନ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇପାରେ, ଯାହା ବର୍ତ୍ତମାନ ୨୫୦ରେ ସୀମିତ । ସିପିଡବ୍ଲ୍ୟୁଡି କହିଛି ଯେ ଏତେ ସଂଖ୍ୟକ ସାଂସଦ ବସିବା ପାଇଁ ସଂସଦର ବର୍ତ୍ତମାନର କୋଠା ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ନୁହେଁ କିମ୍ବା ଏହାର କ୍ଷମତା ଏତେ ବିସ୍ତାର ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ, ସେଥିପାଇଁ ଏକ ନୂତନ ସଂସଦ ଆବଶ୍ୟକ । କୋର୍ଟରେ ସରକାରଙ୍କୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରୁଥିବାବେଳେ ସଲିସିଟର ଜେନେରାଲ ତୁଷାର ମେହେଟ୍ଟା ମଧ୍ୟ ସମାନ କଥା କହିଛନ୍ତି।
କିନ୍ତୁ ମୋଦୀ ସରକାରଙ୍କ ଏହି ଯୁକ୍ତିରେ ସମାଲୋଚକମାନେ ସହମତ ନୁହଁନ୍ତି । ତାଙ୍କ କହିବାନୁସାରେ, ସଂସଦ ଗୃହ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭବନ ସମେତ ସମସ୍ତ ଅଟ୍ଟାଳିକା ଏକ ଶତାବ୍ଦୀ ପୂର୍ବରୁ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି ଏବଂ ଦୁନିଆରେ ଏପରି ଅନେକ ଦେଶ ଅଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ କୌଣସି ଅସୁବିଧା ବିନା ପୁରାତନ ଅଟ୍ଟାଳିକା ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରୁଛନ୍ତି । ଆମେରିକାର ସଂସଦ ଭବନ ଅର୍ଥାତ୍ କ୍ୟାପିଟାଲ୍ ବିଲଡିଂ ୧୮୦୦ରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଥିଲା, ଯାହା ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଛି । ସଂସଦର ପ୍ରଥମ ବୈଠକ ପରଠାରୁ ଉଭୟ ଗୃହର ସାଂସଦଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବହୁଗୁଣିତ ହୋଇଛି । ବ୍ରିଟେନର ସଂସଦ ଗୃହ, ୱେଷ୍ଟମିନିଷ୍ଟର୍ ପ୍ୟାଲେସ୍ ଏକ ହଜାର ବର୍ଷ ପୁରୁଣା, ଯାହା ଅଗ୍ନିକାଣ୍ଡରେ ନଷ୍ଟ ହେବା ପରେ ୧୮୭୦ ମସିହାରେ ପୁନଃ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହାର ନବୀକରଣ ପ୍ରକଳ୍ପ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ ଚାଲିଛି, ଯାହା ୨୦୨୫ରୁ ଆରମ୍ଭ ହେବ ଏବଂ ଛଅରୁ ଆଠ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିବ । ଏହି ସମୟରେ ସାଂସଦମାନେ ଅନ୍ୟତ୍ର ବସିବେ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ କାନାଡା, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଏବଂ ଜର୍ମାନୀ ପରି ଅନେକ ଦେଶ ଅଛନ୍ତି, ଯାହା ସଂସଦ ଗୃହ ସମେତ ସେମାନଙ୍କର ବହୁ ପ୍ରାଚୀନ ଅଟ୍ଟାଳିକାକୁ ବଦଳାଇ ଦେଇଛନ୍ତି ।
ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ ବିରୋଧରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ କହିବାନୁସାରେ, ରିଟ୍ରୋଫିଟିଂ ମାଧ୍ୟମରେ ଏହି କୋଠାଗୁଡ଼ିକୁ ନୂତନ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇପାରିବ । ମେ ୨୦୨୦ରେ, ୬୦ ଜଣ ପୂର୍ବତନ ଅମଲା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ଏବଂ ନଗର ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରୀ ହାର୍ଦ୍ଦିକ ପୁରୀଙ୍କୁ ଏକ ଖୋଲା ଚିଠି ଲେଖିଥିଲେ । ଏଥିରେ ସେମାନେ କହିଥିଲେ ଯେ ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ଆଗକୁ ନିଆଯିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଚିଠିରେ ଲେଖାଥିଲା, ‘ଜନବହୁଳ ଦିଲ୍ଲୀର କେନ୍ଦ୍ରରେ ଥିବା ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ସହରର ଫୁସଫୁସ ପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଏଠାରେ ଘନ ସବୁଜ ଜୈବ ବିବିଧତାର ଭଣ୍ଡାର ସଦୃଶ ଏବଂ ବିସ୍ତୃତ ଘାସଭୂମି ରିଜ୍ ଏବଂ ଯମୁନା ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ ସହର ପାଇଁ ଜଳ ସଞ୍ଚୟ କରେ । ଯଦି ଏହି ଖୋଲା ଅଞ୍ଚଳରେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ବେସମେଣ୍ଟ୍ ସହିତ ଅଫିସ୍ କୋଠା ନିର୍ମାଣ କରାଯାଏ, ତେବେ ଏଠାରେ କେବଳ ଯାତାୟାତ ହେବ ନାହିଁ, ବରଂ ପରିବେଶରେ ଏପରି କ୍ଷତି ଘଟିବ ଯାହା କେବେ ପୂରଣ ହେବ ନାହିଁ ।
ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ୍ ଭିସ୍ତାର ପୁନଃ ନିର୍ମାଣ ଅଧୀନରେ ରାଜପଥ ଚାରିପାଖରେ ୧୨ଟି ବଡ଼ ବଡ଼ ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ନିର୍ମାଣ କରାଯିବ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଲଡିଂରେ ଆଠ ମହଲା ରହିବ । କୁହାଯାଉଛି ଯେ ଆଜିଠାରୁ ତିନି ଗୁଣ ଅଧିକ ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀ ଏହି ସମସ୍ତ ଅଟ୍ଟାଳିକାରେ ବସିପାରିବେ । ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ, ଏହା କେବଳ ଏକ ଖୋଲା ସ୍ଥାନ ଭିଡ଼ରେ ପରିଣତ କରିବ ନାହିଁ, ବରଂ ଏହା ଟ୍ରାଫିକ୍ ଏବଂ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ସାମ୍ନାରେ ଅବସ୍ଥାକୁ ଆହୁରି ଖରାପ କରିବ । ଏହା ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଉଛି ଯେ ପ୍ରକଳ୍ପର ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସମୟରେ ପ୍ରାୟ ୭୦୦ଟି ଟ୍ରକ୍ ଚାରି ବର୍ଷ ପାଇଁ ପ୍ରତିଦିନ ଏହି ସ୍ଥାନରୁ ଯିବେ । ଏହି ଦିଗକୁ ଧ୍ୟାନରେ ରଖି ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତିରେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସମୟରେ ପ୍ରଦୂଷଣକୁ ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ ଧୂଆଁ ଟାୱାର ଏବଂ ଆଣ୍ଟି-ସ୍ମଗ ଉପାୟର ବ୍ୟବହାର କରାଯିବା ଉଚିତ । ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଶୀର୍ଷ ଅଦାଲତରେ ପହଞ୍ଚିଥିବା ଆବେଦନକାରୀମାନେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏତେ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବାର ନିଷ୍ପତ୍ତି ପୂର୍ବରୁ ଏଭଳି ନିର୍ମାଣର ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତତା ସମ୍ପର୍କରେ କୌଣସି ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇ ନାହିଁ ।
ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସରକାର ଏଭଳି ଅଭିଯୋଗକୁ ଅସ୍ୱୀକାର କରୁଛନ୍ତି । ସରକାର କହିଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦିଗରେ ଉପଯୁକ୍ତ ବିଚାର ପରେ ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଛି । ସହରାଞ୍ଚଳ ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରୀ ହାର୍ଦ୍ଦିକ ସିଂ ପୁରୀ ନିକଟରେ ଏକ ଟୁଇଟ୍ ଜରିଆରେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଦେଶର ୬ଟି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ସଂସ୍ଥା ବୈଷୟିକ ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ଭିତ୍ତିରେ ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ ପାଇଁ ଟେଣ୍ଡର କରିଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରୁ ୪ଜଣ ସମସ୍ତ ସର୍ତ୍ତ ପୂରଣ କରିଥିଲେ । ହାର୍ଦ୍ଦିକ ପୁରୀଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ, ଏହି ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଡ୍ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ଏକ ପ୍ୟାନେଲ୍ଦ୍ୱାରା ଯାଞ୍ଚ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏଚପିସି ଡିଜାଇନ୍, ଯୋଜନା ଏବଂ ପରିଚାଳନା ପିଭି ଲିମିଟେଡ୍ ସବୁଠାରୁ ଯୋଗ୍ୟ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଥିଲା ।
ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଭିସ୍ତା ପୁନଃବିକାଶର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ମଧ୍ୟ ହେଉଛି ଯେ ସମସ୍ତ ବିଛିନ୍ନ ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ କର୍ମଚାରୀ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ରହିବା ଉଚିତ । ଏକ ଅର୍ଥରେ ଏହା ଏକ ସାଧାରଣ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ସଚିବାଳୟ ହେବ । ସରକାର କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହା ପାରସ୍ପରିକ ସମନ୍ୱୟ ରକ୍ଷା କରିବ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି କରିବ । କିନ୍ତୁ ଯଦି ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ, ୧୯୬୦ଦଶକରୁ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରର ମାଷ୍ଟରପ୍ଲାନ ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ ହୋଇଆସୁଛି । ସରକାରଙ୍କ ସମସ୍ତ ଶକ୍ତି ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ସୂଚିତ କରାଯିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । କ୍ଷମତା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅଧିକ କେନ୍ଦ୍ରୀକରଣର ଅସୁବିଧା ହେଉଛି ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଏବଂ ଫଳସ୍ୱରୂପ ବିକାଶ ମଧ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ହେବାକୁ ଲାଗେ ଯାହା ଆଞ୍ଚଳିକ ଅସନ୍ତୁଳନ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଏହା ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ନୁହେଁ ଯେ ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ କୋଣ ଅନୁକୋଣରୁ ଲୋକମାନେ ଭଲ ସୁଯୋଗ ଖୋଜିବା ପାଇଁ ଏଠାକୁ ଚାଲିଯାଉଥିବାରୁ ପ୍ରାୟ ୨.୫କୋଟି ଲୋକଙ୍କ ଭାର ଦିଲ୍ଲୀ-ଏନସିଆରରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଉଛି ।
ଅନେକ ଲୋକ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଏପରି ଅନେକ ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ଏବଂ ବିଭାଗ ଅଛି ଯାହା ଦିଲ୍ଲୀରେ ରହିବା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ନୁହେଁ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଯଦି ଖଣି, କୋଇଲା ଏବଂ ଶକ୍ତି ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡରୁ ଚାଲିପାରିବ, ତେବେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ପରିବହନ ମନ୍ତ୍ରାଳୟର କୌଣସି ଅର୍ଥ ନାହିଁ ଏବଂ ଏହାକୁ ଉପକୂଳ ସହରକୁ ନିଆଯାଇ ପାରିବ । ସୂଚନା-ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଯୁଗରେ ଏହା ଆରାମରେ କରାଯାଇପାରିବ କାରଣ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହି ମନ୍ତ୍ରାଳୟଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ପାରସ୍ପରିକ ସମନ୍ୱୟରେ କୌଣସି ଅସୁବିଧା ହେବ ନାହିଁ । ଅନେକ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ ଏହାଦ୍ୱାରା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସହରର ବିକାଶ ହେବ ଏବଂ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଖାଯାଇଥିବା ଆଞ୍ଚଳିକ ଅସନ୍ତୁଳନ ହ୍ରାସ ପାଇବ ।
ଏଠାରେ ମନେରଖିବା ଜରୁରୀ ଯେ ନୀତି ନିର୍ମାତାମାନେ ସାଢ଼େ ତିନି ଦଶନ୍ଧି ପୂର୍ବରୁ ଦେଖି ସାରିଛନ୍ତି ଯେ ଯଦି ଲୋକମାନେ ସମାନ ହାରରେ ରାଜଧାନୀକୁ ଆସନ୍ତି, ତେବେ ଏହା ନଷ୍ଟ ହୋଇଯିବ । ଜାତୀୟ ରାଜଧାନୀ ଯୋଜନା ଯୋଜନା ବୋର୍ଡ ଆଇନ ୧୯୮୫ରେ ପାରିତ ହୋଇଥିଲା । ଏଥିରେ ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ଯେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଦିଲ୍ଲୀରେ କୌଣସି ନୂତନ ସରକାରୀ କୋଠା ନିର୍ମାଣ ହେବ ନାହିଁ । ପରେ ସରକାର ଅନେକ ବିଭାଗ ଏବଂ ପିଏସୟୁକୁ ଦିଲ୍ଲୀରୁ ନେଇଗଲେ । ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣର ଏହି ଚିନ୍ତାଧାରା ସହିତ ଅନେକ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ମଧ୍ୟ ସମୟ ସମୟରେ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ୍ ଭିସ୍ତାଠାରୁ ଅପସାରିତ ହେଲା । ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ, ରଣନୀତିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଏହା ମଧ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଧାରଣା ଥିଲା । ଏହାର କାରଣ ହେଉଛି ଯଦି ଦେଶର ସମସ୍ତ ନୀତି ନିର୍ମାତା ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ବସିବା ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି ଏବଂ ଯଦି ସେମାନେ ଶତ୍ରୁର କୌଣସି ଆକ୍ରମଣରେ ଆସନ୍ତି, ତେବେ ସମଗ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା ନଷ୍ଟ ହୋଇପାରେ । ଏହା ଆହୁରି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କାରଣ ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ ଅଧୀନରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଏକ ନୂତନ ବାସଭବନ ମଧ୍ୟ ନିର୍ମାଣ କରାଯିବ ।
ଖବର ଅନୁଯାୟୀ, ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଭିସ୍ତା ପୁନଃ ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ବାସଭବନ ସମେତ ୧୫ରୁ ଅଧିକ କୋଠା ଭାଙ୍ଗିଯିବ । ଏଥିମଧ୍ୟରେ ଜାତୀୟ ସଂଗ୍ରହାଳୟ, କୃଷି ଭବନ, ଉଦୟ ଭବନ, ଶାସ୍ତ୍ରୀ ଭବନ, ନିର୍ମାଣ ଭବନ ଏବଂ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ଜାତୀୟ କଳା କେନ୍ଦ୍ର ରହିଛି । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଉତ୍ତର ବ୍ଲକ ଏବଂ ସାଉଥ ବ୍ଲକକୁ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ନିର୍ମାଣ କରାଯିବ ଏବଂ ବିଦ୍ୟମାନ ସଂସଦ ଗୃହକୁ ମଧ୍ୟ ସଂଗ୍ରହାଳୟ କରାଯିବ । କେବଳ ନଅ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ନିର୍ମିତ ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରାଳୟର ନୂତନ କୋଠାକୁ ମଧ୍ୟ ଭାଙ୍ଗିବାକୁ କୁହାଯାଉଛି । ଏହି କାରଣ ହେଉଛି ଅନେକ ବିଶେଷଜ୍ଞ ଏହି ପଦକ୍ଷେପର ଉପଯୁକ୍ତତା ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନ କରନ୍ତି । ସେମାନେ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳକୁ ଐତିହ୍ୟ ଜୋନର ପ୍ରଥମ ବର୍ଗରେ ରଖାଯାଇଛି, ଯାହାର ପ୍ରକୃତି ସହିତ ଟାମ୍ପରିଂ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
ନବୀକରଣ କରାଯାଉଥିବା ସମଗ୍ର କ୍ଷେତ୍ର କେବଳ ଦିଲ୍ଲୀର ଗର୍ବ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ ନାହିଁ, ଏହି କାରଣରୁ ସହର ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ମହାନ୍ ରାଜଧାନୀ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି । ଏହାର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଖୋଲା ଏବଂ ସବୁଜ ପରିବେଶ ଅଛି ଏବଂ ଏହା ସହିତ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ସ୍ଥାପତ୍ୟର ଚମତ୍କାର ମିଶ୍ରଣରେ ନିର୍ମିତ ଅନେକ ଅଟ୍ଟାଳିକା ମଧ୍ୟ ଏହାର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ବଢ଼ାଇଥାଏ । ଏହି କାରଣରୁ ୨୦୧୩ରେ ସରକାର ଏହି କ୍ଷେତ୍ରକୁ ବିଶ୍ୱ ଐତିହ୍ୟର ମାନ୍ୟତା ଦେବା ପାଇଁ ୟୁନେସ୍କୋରେ ଆବେଦନ କରିଥିଲେ ।
ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଭିସ୍ତାର ପ୍ରକଳ୍ପର ଅଗ୍ରଗତିରେ ଅନେକେ ଭୟଭୀତ ଅଛନ୍ତି । ଇଣ୍ଡିଆ ଗେଟ ନିକଟରେ ୭୦ ଏକରରୁ ଅଧିକ ଜମି ବ୍ୟବହାରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ପର୍କରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଏକ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଜାରି କରିଥିଲେ । ଏହାର ବ୍ୟବହାର ସର୍ବସାଧାରଣ ଏବଂ ଅର୍ଦ୍ଧ-ସାର୍ବଜନୀନ ସୁବିଧାଠାରୁ ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା । ଅର୍ଥାତ୍ ଗଛ, ବଗିଚା ଏବଂ ଖୋଲା ଭୂମି ଥିବା ଏହି ଜମିରେ ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ପାଇଁ କୋଠା ନିର୍ମାଣପାଇଁ ରାସ୍ତା ସଫା କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ସମୟରେ କଂଗ୍ରେସ ସଭାପତି ସୋନିଆ ଗାନ୍ଧୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କୁ ଏକ ଚିଠି ଲେଖି କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ସରକାର ଅନାବଶ୍ୟକ ଖର୍ଚ୍ଚରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ଉଚିତ । ସେ ଲେଖିଥିଲେ, ‘୨୦୦୦୦ କୋଟି ଟଙ୍କା ବ୍ୟୟରେ ନିର୍ମିତ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଭିସ୍ତା ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯିବା ଉଚିତ । ସାମ୍ପ୍ରତିକ ପରିସ୍ଥିତିରେ, ବିଳାସପାଇଁ ଏହି ଖର୍ଚ୍ଚ ଅର୍ଥହୀନ । ମୁଁ ନିଶ୍ଚିତ ଯେ ସଂସଦ ନିଜସ୍ୱ ବିଲ୍ଡିଂରୁ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବ ।’ ତଥାପି ଏହି ମାମଲା ଆଗକୁ ବଢ଼ି ଚାଲିଛି । ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ ସରକାର କହିଛନ୍ତି ଯେ ବର୍ତ୍ତମାନ ତାଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ତ୍ରାଳୟର ଭଡ଼ା ପାଇଁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ୧୦୦୦ କୋଟି ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବାକୁ ପଡ଼ୁଛି ଏବଂ ନୂତନ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଭିସ୍ତା ଏହି ଖର୍ଚ୍ଚ ସଞ୍ଚୟ କରିବ ।
ସିପିଡବ୍ଲ୍ୟୁଡିର ବିଜ୍ଞପ୍ତିରେ ଏହା ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଏହି ନୂତନ ଅଟ୍ଟାଳିକା ଅତି କମରେ ୧୫୦ରୁ ୨୦୦ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆମର ଐତିହ୍ୟର ଏକ ଅଂଶ ହୋଇ ରହିବ ।